Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2004, Blaðsíða 172

fyrir kórnum. 1828 kemur fram að kórinn taki upp tvö af sex stafgólf-
um kirkjunnar en 1836 er „kirkiuhusid … nu somasamlega uppbiggt af
nyu aukid ad þilium, gólfe og Málverke.“ Næstu ár á eftir er kirkjan tal-
in vel á sig komin en 1844 er „kyrkiuveggurinn nyrdri … faren ad
klofna sudurveggurinn er heldur ecki fri ad bungi ut um midiuna.“
1852 hefur gólfið í kórnum verið endurbætt en veggirnir eru enn bil-
aðir og þakið einnig farið að verða hrörlegt. Næstu ár á eftir virðist
hægt og bítandi síga á ógæfuhliðina og aukast og ágjörast gallarnir ár frá
ári allt til 1859 að sr. Símon Beck lætur smíða kirkju þá sem enn stend-
ur á Þingvallastað.25
Uppgröftur norðan við Þingvallakirkju 1999
Kirkja sú sem nú stendur á hólnum norðan við Þingvallabæ er á grunni
hlöðnum úr hraungrýti, 7,80 m löng frá austri til vesturs og 5 m breið frá
norðri til suðurs. Norðan við hana er slétt flöt og um 12 m norðan við
kirkjuna er hraunhóll sem er gróinn að mestu. Austan við kirkjuna er
einnig slétt flöt út að þjóðargrafreit sem hlaðinn var efst í Þingvallatúni
árið 1940. Á þessari flöt er þúfnaröð sem liggur frá austri til vesturs
norðan við kirkjuna og beygir síðan til suðurs austan við hana. Hleðslu-
grjót kom í ljós er grafið var fyrir ljóskastara í þúfnaröðina norðan við
kirkjuna fyrir nokkrum árum.
Þar sem markmið rannsóknarinnar var að kanna bæði kirkjustæðið
sjálft og aðrar byggingar sem kynnu að vera í grenndinni var uppgreftin-
um valinn staður norðan við kirkjuna og var skurðurinn hafður 10 m
langur út frá kirkjunni og 2 m breiður.
Undir grasrótinni var hreyft moldarlag með talsverðu af torfleifum og
lítilsháttar smiti af viðarkoli. Næst kirkjunni voru þrjár raðir af hraun-
grýti svo að segja í grasrótinni. Ein röðin var þétt upp við kirkjuna, önn-
ur um 1 m norðan við hana og voru það mest fremur litlir steinar sem
lögðust upp að allmiklu bjargi, um 1,2 m löngu og a.m.k. 40 sm breiðu
sem var í vesturbrún skurðarins. Þriðja steinaröðin var svo um tvo metra
frá kirkjuhliðinni. Steinarnir gætu allir verið úr hleðslum og tengjast
örugglega viðgerðum á kirkjugrunninum en jafnvel þó að þeir væru í
röðum voru þær of óreglulegar til að geta verið eldri undirstöður. Stein-
arnir næst kirkjuveggnum voru yfir niðurgrefti sem náði niður með
undirstöðum núverandi kirkju og er sá gröftur greinilega frá 20. öld því
að í fyllingunni voru ýmsir gripir sem greinilega eru nýlegir. Undir
neðsta steininn í undirstöðunum hefur verið stungið planka sem var í
ÞINGVALLAKIRKJA 171