Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2011, Page 68
MEINSEMDIR OG MANNDRÁPSBOLLAR 67
Sem dæmi um meðhöndlun við slysum má nefna að þegar einhver
skarst á hendi var sótthreinsandi lyfi hellt í sárið, skurðarbörmunum þrýst
vel saman og settur á plástur. Einnig segir frá háseta sem skarst illa á hné
og saumaði skipstjóri saman skurðinn. Fékk hann hrós fyrir hjá lækni sem
skoðaði manninn þegar skipið kom inn úr veiðiferðinni og var sárið þá
gróið. Skipstjóri skar einnig í fingur sem farið var að grafa í og notaði karból
sem sóttvörn.78 Það tók nokkurn tíma að ná sér eftir skurði í stærri ígerðir
og hætti sumum samt til að byrja of snemma að reyna á hendina.79 Beiting
þvagpípu hefur sennilega verið vandasöm þrátt fyrir leiðbeiningar um
notkun hennar í námi skipstjórnarmanna. Til er frásögn skipstjóra sem lýsir
miklum erfiðleikum við meðhöndlun þvagteppu með þessu lækningatæki.80
Frá 1890 var skylt að hafa leiðabók í skipum og skyldi skipstjóri eða
stýrimaður færa í hana „hvað eina það ... er til siglingar eða stefnu kom,
svo og sjerhvern atburð annan þann, er á nokkurn hátt kynni að geta
þýðing haft fyrir útgjörðarmenn skips eða sendendur farms eður og fyrir
vátryggjendur“.81 Ekki er tekið fram að geta skuli um veikindi eða slys í
leiðabókinni en gera má ráð fyrir að svo hafi verið í f lestum tilfellum þar
sem það varðaði hagsmuni skipseigenda. Hins vegar er í siglingalögum frá
1914 mælt fyrir um að skrásetja veikindi og dauðsföll í leiðabók.82 Lögin
eiga rót sína að rekja til norrænna laga og eru að mestu þýðing á þeim.
Samkvæmt lögum um eftirlit með skipum og bátum sem gengu í gildi 1913
átti skipstjóri að sjá til að nægar vistir, vatn og læknislyf væru um borð.83
Laxerolía og léreftsbindi
Samkvæmt lögum var ekki skylda að hafa lyf eða sjúkragögn um borð í
íslenskum skipum fyrir árið 1890. Áður er hugsanlegt að sumir í áhöfninni
hafi tekið með sér eitthvað af meðölum enda eru dæmi um það. Háseti á
skútu frá Reykjavík á vetrarvertíð 1873 segir þannig frá eftir að hafa skolað
útbyrðis í vondu veðri:
78 ÞÞ 5750; 6802; 8202.
79 Sigurður Sumarliðason, „Skipstjóri – Fiskkaupmaður“, Sjómannablaðið Víkingur
19 (1957), bls. 180.
80 Egill Jóhannsson, „Á síldveiðum með herpinót“, Sjómannadagsblaðið 43 (1980),
bls. 27-31.
81 Stjórnartíðindi 1890 A, bls. 32.
82 Stjórnartíðindi 1914 A, bls. 85.
83 Stjórnartíðindi 1912 A, bls. 114.