Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2011, Page 78

MEINSEMDIR OG MANNDRÁPSBOLLAR 77
Séu niðurstöður þessarar könnunar á aldri skútukarla dregnar saman blasir
við að veiðar á seglskipum hafa að mestu leyti verið stundaðar af ungum
mönnum eða tiltölulega ungum, en aðeins um 16.5% háseta voru eldri en
fertugir og mjög fáir meira en fimmtugir. Kokkar voru heldur eldri en mjög
fáir yfir fimmtugt. Hásetum tekur þegar að fækka eftir þrítugt og einnig
kokkum, þó ekki eins mikið. Á þessu eru sennilega þær skýringar að vinnan
um borð hefur verið bæði erfið og slítandi og menn fært sig í önnur störf með
hækkandi aldri. Joensen bendir einnig á þetta sem skýringu á því hve ungir
færeyskir sjómenn voru þegar þeir hættu á skútum, en f lestir hættu upp úr
þrítugu og enginn var eldri en sextugur.117
Langtum f leiri stýrimenn og skipstjórar voru komnir yfir þrítugt en
hásetar. Það getur m.a. stafað af því að yfirmenn höfðu formlega menntun
sem þeir hafa kosið að nýta. Auk þess hefur tekið tíma að vinna sig upp sem
skipstjóri og f lestir voru komnir yfir tvítugt og sumir vel það þegar þeir luku
prófi frá Stýrimannaskólanum í Reykjavík. Líkamlegt erfiði var minnst hjá
skipstjóra en hann hafði föst mánaðarlaun og að auki ákveðna prósentu af
af la skipsins. Sums staðar sá skipstjóri þó um að salta af lann. Stýrimenn fengu
einnig mánaðarkaup, að vísu lægra en skipstjóri, og svipað hlutfall af eigin
af la og hásetar. Starfs síns vegna hefur stýrimaður staðið nokkuð skemur við
færið en undirmenn hans. Allir bjuggu þó við launahvetjandi kerfi sem hefur
gert það að verkum að menn hafa stöðugt verið með hugann við veiðarnar og
sinnt þeim eftir fremsta megni. Þetta hefur að öllum líkindum skapað álag,
bæði andlegt og líkamlegt. „Allir voru samtaka í því, að reyna að ná í sem
117 Jóan Pauli Joensen, Færøske sluppfiskere, bls. 51, 101.
Mynd 6. Aldursdreifing (%) skipverja á 33 fiskiskútum frá Reykjavík árið 1910.
11-15 16-20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 46-50 51-55 56-60 61-65 66-70 Ekki vitað
Hásetar 2.8 20.1 22.6 15. 11.1 7.2 7.9 4.8 1. 1.8 0.4 0.2 3.8
Matsveinar 0.0 4.8 23.8 26.2 7.1 11.9 9.5 4.8 4.8 2.3 0.0 0.0 4.8
Stýrimenn 0.0 5.1 17.9 25.6 12.8 23.1 7.7 2.6 0.0 2.6 0.0 0.0 2.6
Skipstjórar 0.0 0.0 2.9 11.4 34.3 25.7 11.4 2.9 0.0 0.0 0.0 0.0 11.4
Heimild: ÞÍ. Bæjarfógetinn í Reykjavík. OA/11. Skipshafnarskrár 1910 B-H. OA/12. Skipshafnarskrár 1910
I-S. OA/13. Skipshafnarskrár T-Ö. – Eitt skip var frá Ísafirði en áhöfn þess kom að mestu úr Reykjavík og
var lögskráð þar.
Mynd 6. Aldursdreifing (%) skipverja á 33 fiskiskútum frá Reykjavík árið 1910.