Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2011, Blaðsíða 130

ORRI VÉSTEINSSON
KÁL Í KIRKJU STAÐ.
UM GARÐ Í RAUÐUSKRIÐU Í AÐALDAL
Þann 25. október 1930 friðlýsti Matthías Þórðarson ferhyrnt gerði í Rauðu-
skriðu í Aðaldal og segir í friðlýsingarskjali: „Kirkjugarður forn vestur frá
bænum.“1 Ekki sést af þessu hvort Matthías hafi sjálfur komið að Rauðuskriðu
og má vera að friðlýsingin byggi fyrst og fremst á lýsingu Brynjúlfs Jónssonar
sem hafði komið þangað á rannsóknarferð sinni um Norðurland sumarið
1905. Hann segir svo frá:
Í Rauðuskriðu hefir verið kirkja, eða að minsta kosti bænhús, í katholskri
tíð. Raunar er þess hvergi getið, svo jeg viti; en þar sér glögt fyrir kirkju-
garðinum. Kirkjutóft eða leiði er þó eigi hægt að aðgreina: það er alt
orðið að óreglulegum þúfum. Legsteinn hefir verið tekinn þaðan og
fluttur í fjárhús á túninu.
Brynjúlfur lýsir síðan steininum sem var í undirstöðu fjárhússins á framgafli
að innanverðu og las úr fyrstu 6 stöfunum nafnið ‘Magnús’.2 Ýmsar
heimildir eru til um kirkjuna í Rauðuskriðu, þótt Brynjúlfi hafi ekki
verið kunnugt um þær. Hennar er fyrst getið í bréfi frá 1480 en það ár
og næsta á eftir stóð Hrafn Brandsson lögmaður norðan og vestan, sem þá
bjó í Rauðuskriðu, í málaferlum við Ólaf Rögnvaldsson Hólabiskup um
reikningsskil af kirkjunni. Hrafn var fyrirliði þeirra leikmanna sem töldu
að það kæmi biskupi ekkert við hvernig þeir héldu hálfkirkjur sínar, enda
1 Fornleifaskrá, bls. 53.
2 Brynjúlfur Jónsson 1906, bls. 6.