Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2011, Page 150

HVALVEIÐAR ÚTLENDINGA Á 17. ÖLD 149
Einarsson 1987). Þessi aðferð útilokar þó ekki að hvalveiðimenn hafi notað
landstöðvar því af því hefur eflaust verið mikið hagræði ef hvalur var veiddur
inni á fjörðum eða annars staðar nálægt góðu skipalægi. Þegar fyrst er getið
um hvalveiðar eftir 1615 eru þar ekki Spánverjar á ferðinni og þá er einnig
getið um skip sem var við vinnslu hvals úti á sjó.
Ballarárannáll segir að 1626 séu aftur komnir hvalveiðimenn á Strandir
og hafi drepið 20 hvali um sumarið (Annálar III, bls.196). Árið eftir taka tvö
ensk herskip franskt hvalveiðiskip undan Ísafjarðardjúpi en þessar þjóðir áttu
þá í stríði. Frakkarnir veifuðu leyfi frá Kristjáni fjórða og vísuðu málinu til
Ara sýslumanns í Ögri. Sökum aldurs passans þótti Ara öruggast að leita álits
höfuðsmanns á Bessastöðum en svo fór að lokum að kóngur sjálfur kvað upp
úr um að Englendingarnir hefðu verið í órétti. Jón Indíafari var látinn fylgja
þremur Böskum til Bessastaða og þessir sendimenn af Vestfjörðum mönnuðu
byssur höfuðsmanns þegar Tyrkir sigldu inn á Seiluna 1627 (Jón Ólafsson
Indíafari 1946, bls. 245–246).
Ekki er getið um hvalveiðar næstu ár eftir þetta en þó er ljóst af bréfi Ara í
Ögri árið 1636 til bónda á Heydalsá við Steingrímsfjörð að honum hefur verið
kunnugt um að hvalveiðimenn hafi verið á þessum slóðum. Þar segir hann
bóndanum að hann hafi gjörst strákur fyrir að lána eða leigja manndrápara af
hvalveiðiskipi hest (Lbs. 101 4to, bls. 440–441). Tveir vestfirskir annálar segja
frá frönskum og hollenskum hvalamönnum við Strandir árið 1656 (Annálar
III, bls. 131). Athyglisverða athugasemd um hvalveiðar þetta ár er að finna í
Bréfabókum Brynjólfs biskups Sveinssonar. Hann var þá á vísitasíuferð um
Vestfirði og svo virðist sem séra Þorvarður Magnússon í Árnesi hafi sent
fyrirspurn til biskups þar sem hann var staddur á Stað í Steingrímsfirði um
hvers vegna hann hafi ákveðið að sækja ekki heim nyrstu sókn í Strandasýslu.
Greinilegt er að biskupi og presti voru ofarlega í huga galdramálin sem þá
höfðu gengið yfir sveitina og náðu hámarki með brennu þriggja manna tveim
árum áður þótt galdramálum þar í sveit linnti ekki að fullu fyrr en undir
lok aldarinnar. Brynjólfur afsakar þá ákvörðun að ferðast ekki norður, nefnir
meðal annars að fáir sæki vísitasíurnar og auk þess hafi hann séð „að hvala
skipin mundi mega marga hverja þar frá hindra, sem nú skulu liggja þar í nánd
við yður“ (Brynjólfur Sveinsson 1942, bls. 81). Varla er hægt að skilja þessi
orð á annan veg en að íbúar Árneshrepps hafi haft vinnu af hvalveiðunum og
bendir það til annarra samskipta en þeirra sem hófust í sveitinni og enduðu
með Spánverjavígunum 1615.
Frá síðari hluta 17. aldar er ekki um aðrar heimildir um hvalveiðar
útlendinga að ræða en annála og vogrekslýsingar í alþingisbókum. Annálar
nefna franska hvalfangara margoft en miklu sjaldnar er getið um Hollendinga