Skírnir - 01.09.1988, Page 223

SKÍRNIR
RITDÓMAR
429
Einarsson, og býr suður með sjó. Valgerður er berdreymin og á það sinn
þátt í því að hún tekur þessa ákvörðun þvert gegn því sem hún hafði í fyrstu
ætlað. Jóhann á fimm syni og auk þess einn fósturson. Segir nú sagan frá því
hvernig Valgerði gengur að taka að sér heimilið sem er í sárum eftir fráfall
móður drengjanna sem látist hafði í spönsku veikinni í nóvember 1918.
Oþarfi er að rekja efni sögunnar frekar en Valgerður hefur ráðist til Jó-
hanns með þeim ásetningi að bindast ekki neinum tilfinningaböndum á
hinum nýja stað. Er rík áhersla lögð á þetta atriði í sögunni. Hér fer þó á
aðra lund og af því skapast spenna frásagnarinnar.
Aðalpersónur sögunnar verða allar að lifandi fólki fyrir augum lesand-
ans. Lýsing Valgerðar er að vonum einna skýrust enda mest frá henni sagt.
Hún er viljasterk og ákveðin en jafnframt réttsýn og góðgjörn. Jafnlyndi
hennar veldur því að hún tekur jafnan það ráð sem best dugir í hverri raun
og lesandinn sannfærist skjótt um að undir hennar verndarvæng öðlist
drengirnir öruggt skjól. Það leikur allt í höndum hennar og við þessar nýju
og framandi aðstæður verður henni aldrei ráðafátt. Saga hennar er ein af
þessum yfirlætislausu hetjusögum úr lífi íslenskrar alþýðu þar sem meg-
indrættirnir eru markaðir af hógværð, þrautseigju og góðvild. Jóhanni,
föður drengjanna, kynnist lesandinn einnig vel. Hann er bugaður maður
þegar sagan hefst en var á fyrri árum þróttmikill og fullur lífsgleði. Hann
er harðduglegur sjósóknari en samt á tónlistin ríkastan þátt í honum. Frá-
sagnargáfu hefur hann ágæta og grípur oft til þess að segja drengjunum sög-
ur til þess að stytta þeim stundir. Jóhann er í senn ímynd karlmennskunnar
og mildinnar og Valgerður, sem alla tíð hefur litið svo á að ástin væri ekki
ætluð henni í lífinu, skynjar glöggt að henni stendur ekki á sama um þennan
mann. A milli þeirra ríkir að lokum fyllsta trúnaðartraust. Höfundi er
nokkur vandi á höndum að lýsa öllum bræðrunum fimm svo að hver og
einn sé markaður skýrum persónueinkennum en tekst þó furðuvel. Mest er
sagt frá Jóa litla Daða sem er yngstur bræðranna og á sér greinilega fyrir-
mynd í höfundi sjálfum á barnsaldri. Drengurinn er oft lítill í sér en næmur
og ímyndunaraflið óvenju-frjótt. Hann tekur vel eftir öllu sem er að gerast
og bætir við þar sem veruleikanum sleppir og þá oft ótæpilega - enda verð-
andi skáld! Elstur bræðranna er Einar eða Eini eins og hann er oft kallaður.
Hann er ábyrgðarfullur og hlutskipti hans því erfiðara en hinna þar sem
hann skilur best hvernig málum fjölskyldunnar er komið. Með áhrifarík-
ustu atvikum sögunnar er það þegar hann kallar Jóa Daða með sér út í fjós
til þess að kveðja hann þar þegar leiðir bræðranna skilja og heimilið er leyst
upp. Af aukapersónum sem gegna allnokkrum hlutverkum verða minnis-
stæðastar María ljósa og Hannes gamli pú pú. Þau sýna hvort með sínum
hætti hversu hjálpsemi og samstaða er rík í þessu byggðarlagi. Ekki spillir
heldur að hafa létta lund þó sitthvað bjáti á. Sannarlega persónur af holdi
og blóði sem þar fara.
Staða höfundar gagnvart persónum í skáldverki er gamalkunn glíma og
farsæl lausn hennar skiptir ekki minnstu máli fyrir listræna vérðleika