Orð og tunga - 01.06.1988, Qupperneq 97

Helga Jónsdóttir: Þýðingar á tölvuleiðbeiningum
85
hátt í Tölvuorðasafni ef þeir sem að þýðingunni stóðu hefðu íhugað betur stöðu
orðsins í venjulegu samhengi og jafnvel reynt að búa til notkunardæmi.
Fundið hefur verið að því að Tölvuorðasafnið sé of fræðilegt (sjá Eirík Rögn-
valdsson 1986:192). Dæmi eru um að orð séu þar eingöngu tekin upp í mjög
fræðilegri merkingu þó að þau séu oft notuð í almennari merkingu í tölvufor-
ritum. Þannig er sögnin refresh eingöngu nefnd í merkingunni ‘kalla fram mynd
á myndfleti aftur og aftur svo að hún haldist sýnileg’ og lskrifa sömu gögn
aftur og aftur í geymsluhólf í hverfulli geymslu svo að þau glatist ekki’. I IBM-
forritunum er enska sögnin refresh oft notuð um það að endurstilla það sem
birtist á skjánum eftir að búið er að breyta einhverju, t.d. eftir að atriðum hefur
verið eytt af lista. I því tilviki er hæpið að nota orðið ‘síglæða’ eins og Tölvu-
orðasafn leggur til (og virðist eiga þokkalega við þá merkingu enska orðsins sem
þar er tekin upp) því að í aðgerðinni felst ekki stöðug endurtekning eins og þar.
Þarna hefði ekki skaðað að geta um almennari merkinguna.
Af þessum ástæðum hefur Tölvuorðasafnið ekki reynst nægilega notadrjúgt
við þýðingarnar. Þaj kemiu: einnig til sá háttur sem er hafður á útskýringum
uppflettiorða, þ.e. að nota sem mest af öðrum uppflettiorðum í útskýringunum
(sjá Eirík Rögnvaldsson 1986:192-194). Við þetta verða skýringarnar óþarflega
tyrfnar og seinlegt að komast í gegnum þær.4 Taka hefði mátt meira tillit til
þess að notendur orðasafna af þessu tagi eru ekki eingöngu að afla sér nýrra
orða, heldur eru þeir einnig að leita skýringa á fyrirbærum og vilja geta metið út
frá skýringunum hvort um er að ræða það sem þeir eru að leita að eða eitthvað
annað. Ef sá kostur hefði verið valinn að hafa útskýringar á sem einföldustu máli
og styðja þær jafnvel notkunardæminn hefði orðasafnið orðið mun notadrýgra.
Hjá þýðingadeild Orðabókaxinnar er þeirri stefnu fylgt að láta reyna vel á
orðin í textanum áður en endanlega er ákveðið að nota þau í forritunum. Því
er ekki lögð nein ofuráhersla á að finna strax eina rétta orðið um ný hugtök í
textanum. Menn ráðgast sín á milli eftir þörfum en oft kemiu: fyrir að tvær eða
jafnvel fleiri tillögur um þýðingu tiltekins orðs komast á kreik. Þýðandi getur
líka prófað orð með því að nota þau á víxl. Einu sinni í viku eru haldnir fundir
þar sem meðal annars er rætt um orðanotkun. Þá er safnað saman þeim orðum
sem þýðendur hafa skrifað hjá sér og þau orð færð inn í orðalistann sem ekki eru
strax dæmd úr leik. Utan þessara funda er að sjálfsögðu sífellt verið að ráðgast
um orðanotkun. Þýðendur eru í einstöku tilvikum orðnir langeygir eftir rétta
orðinu þegar það er valið, en aðferðin hefur gefist vel og hér er hiklaust mælt
með henni.
Þegar frumþýðingu textans lýkur er gott að eyða einum eða tveimur dögum
í það að ganga frá lausum endum og ákveða í eitt skipti fyrir öll orðanotkun
og ýmis samræmingaratriði. Þessi aðferð, að láta orðin koma smám saman og
þróast með þýðingunni, er mun heppilegri en sú aðferð að byrja á hinum end-
anum, þ.e. ganga frá og semja sérorðin áður en hafist er handa við samfellda
þýðingu. Sé síðari aðferðinni beitt er hætt við að mikil undirbúningsvinna geti
farið forgörðum vegna þess að orð sem eru valin eftir mikla yfirlegu áður en farið
er að þýða textann geta reynst ótæk þegar á þau fer að reyna í þýðingunni.
4 Lannon (1985:112 o.áfr.) bendir á mikilvægi þess að hafa skilgreiningar á einföldu máli
svo að lesendur þurfi sem minnst að fletta upp í orðabókum. Sjá einnig Kipfer (1984:65).