Orð og tunga - 01.06.1988, Side 167

Orð og tunga - 01.06.1988, Side 167
Jón Hilmar Jónsson: Sagnorðagreining Orðabókar Háskólans 155 berja iii konúngsfrumvarpinu. (Alþ. 1849, 863); si9 Er mikið drengilegra að játa það og kannast við það, enn að vera að berja í brestina á gjorðum sínum. (Fróði. 1883, 40); berja í vænginn hafa fi afsakanir í frammi sl9 í sama streng tóku þeir Jón ... og Benedikt ... en Halldór ... barði heldur í vænginn. (Isaf. 1885,115); það er eins og að berja í stein(inn) [e-að] er algerlega d| árangurslaust sl9 en það var eins og barið væri í stein, og sögðu að enginn hefði þekkt það illa frá því góða. (EirÓl., 226); si9 ekkert var sparað til að frelsa hann, ... en það var sama sem að berja í steininn. (2Ið. I, 54). berja ofan af fyrir e-u: vinna (hörðum höndum) fyrir e-u msl9 Enn er eg að reyna Fi að berja ofan af sjálfur fyrir mínu vesæla lífi. (BóluHj. V, 239). berja ofan af fyrir e-m/sér: vinna (hörðum höndum) fyrir lífsframfæri e-s/sínu sl9 móð- FT irin barði ofan af fyrir hinu [d: barninu] um sumarið. (FrEggFylg. I, 214); sl9 ráðalaus var hann með öllu að berja ofan af fyrir sér. (FrEggFylg. II, 294); sl9f20fremur til að berja ofan af fyrir sér en til bóknáms. (SGStBR. IV, 203). berja um e—ð: berja um bresti(na) a. slá e| t bresti(na) til að dylja þá msl8 at berja skýring umm bresti, proprié fracturas in ferro, vel aliqvo alio duro metallo, malleo complanare. (JÓGrvOb.); b. afsaka e. breiða yfir ágalla e-rs msi8 at berja umm bresti, ... nævos skýring alicujus emendcire (JÓGrvOb.). berja upp: knýja dyra m20 barði upp á CJ Bessastöðum í vökulok. (JBjörnJómf., 54). berja upp ó: knýja dyra ml9 munud þér, sem Cf fyrir utan standid, taka ad berja uppá og segja: lúk þú upp fyrir oss, Herra. (Lúk. 13, 25 (1841)); sl9 Maður ber upp á, ef ekki með kröfum, þá samt alténd með eptirvæntingu, og livað sér maður þá fyrst, þegar dyrnar ljúkast upp? (Þjóð. 30, 61); sl9 kemur John Brown inn þegjandi og ber eigi upp á. (Isaf. 1894, 83); s20 Þegar tveir ribbaldar börðu upp á hjá okkur. (Vísir. 12/6 1972, 16). BERJA E—Ð: ■ 1. slá á e-ð, beina höggum að e-u fl7 Og þijn ohrein Klæde verda laaten AJ j Vatn / þueigen j skarpre Lwt / bciren og sleigen og þuætt. (NicSpeg., 590); 18 og þótti berja þá sem veðrið berði skipið á allar hliðar. (JÞorkÞjs., 156 (18. öld)); fl9 og koddar séu bornir út og bardir vel á sumrum. (SpurnHeil., 48); ml9 Þegar þú hefir barid ávextina af þínu olíutré, þá skaltú ei gj0ra þar eptirleit. (5Mós. 24, 20 (1841)); ml9 *nú veiztu, hvernig hjartað brjóstið ber, / er blóðið logar þar í djúpum sárum. (JHall. I, 134); sl9f20 *Þau [d: skipin] börðu löðrið, langt og skammt, / en lending engri náðu samt. (SGStAnd. II, 432); f20 Börðu hásetar þá [d: lifreirpokana] öðru hvoru, og var það sú vörn, að skipið fékk aldrei áfall meðan dreif. (Blanda. V, 97); berja óna/hylinn „reyna að veiða á stöngu (Tms.); berja barrið „Berja barrið málv. = að berja lóminn var algengt og þýddi að barma sér.“ (Tms. (Fljótsdalsh.)); berja bumbu(r) slá á bumbu(r) (x fagnaðarskyni) gi ml6 Horn var þeytt, en bumba börð. (Pont. börðml6 I, 68); 18 þá voru barðar bumburnar, / og slegin symfónin. (Ifk. V, 138); sl9 bumbur voru barðar, turnklukkum hríngt. (MelNs. II 1, 64); f20 Verksmiðjustofnun þessi hefir fæðst ofboð hljóðalaust og engar bumbur verið barðar við fæðingu hennar. (Fjallk. 1903, 157); berja bumbur sínar fyrir e-u halda g| e-u ákaft fram m20 hann hóf ... að flytja þá kenningu, sem hún [o: kirkjan] hafði sjálf barið bumbur sínar fyrir um nítján alda skeið. (SnæJVörð., 82); berja e-ð augum sjá hl e-ð, virða e-ð fyrir sér m20 Þá biblíu hef ég sjálfur barið augum hér í Dómkirkjunni. (HKLBrekk., 30); m20 munu að vísu nokkrir yðar heyrt hafa getið þess lands, þó að fæstir yðar hafi barið það augum. (HKLGerpla., 484); berja fótastokk(inn) dingla fótunum á hestbaki (til að knýja hestinn áfram) sl9 Eg þjóðh. hefi heyrt frá barnæsku það lastað sem ljótan óvana, að ‘berja fótastokk’. (Bún. 1894, 132); f20 Hættið þeim ljóta vana, að berja ‘fótastokk’ og hnýta hestum í taglið. (Alm. 1901, 91); f20 að telja þann með reiðmönnum ... sem patar, ber fótastokkinn og baðar út öllum öngum. (Skírn. 1915, 191); s20 Við héldum áfram að berja fótfistokkinn til að flýta förinni. (GuðmHUndljá., 40); berja gadd(inn) [hestur e. annar fénaður:] stappa x freðna jörð (til að ná e-u til að bxta) sl8 helldr beria [hrossin]
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176
Side 177
Side 178
Side 179
Side 180
Side 181
Side 182
Side 183
Side 184
Side 185
Side 186
Side 187
Side 188
Side 189
Side 190
Side 191
Side 192
Side 193
Side 194
Side 195
Side 196
Side 197
Side 198
Side 199
Side 200
Side 201
Side 202
Side 203
Side 204
Side 205
Side 206
Side 207
Side 208
Side 209
Side 210
Side 211
Side 212
Side 213
Side 214
Side 215
Side 216
Side 217
Side 218
Side 219
Side 220
Side 221
Side 222
Side 223
Side 224
Side 225
Side 226
Side 227
Side 228
Side 229
Side 230
Side 231
Side 232
Side 233
Side 234
Side 235
Side 236
Side 237
Side 238
Side 239
Side 240
Side 241
Side 242
Side 243
Side 244
Side 245
Side 246
Side 247
Side 248
Side 249
Side 250
Side 251
Side 252

x

Orð og tunga

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Orð og tunga
https://timarit.is/publication/1210

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.