Orð og tunga - 01.06.2008, Blaðsíða 15

Gauti Kristmannsson: Þegar manni verður orða vant!
5
orða, í öðru lagi þýðingu af einu máli á annað. í grófum
dráttum má segja að einsmálsbókum sé ætlað að sýna hið
fyrra af þessu tvennu, en tvímálabókum ætlað síðara hlut-
verkið (1984:XIV).
Jóhannes er þó ekki sannfærður um hagnýtt gildi þessarar aðgreining-
ar í þessu tilfelli og hann heldur áfram:
Þessi skipting er of einföld; hvort tveggja verður að hafa
í huga þegar tvímálabók er samin. Tilgangur slíkrar bókar
hlýtur alltaf að vera sá að hjálpa fólki til skilnings á tilteknu
tungumáli. Það er erfitt að ná þessum skilningi. Hann næst
ekki við einfalda þýðingu orð af orði mála á milli, því að
málið er meira en orðin ein (1984:XIV).
Undir þetta skal tekið en það réttlætir samt ekki að orðinu sé sleppt
sé engin þýðing fyrirliggjandi. Það sem gerist við það er að hin ís-
lenska skýring á hinu enska og óþýdda orði virkar eins og skýring í
einsmáls orðabók og tilkynnir í raun að ekki sé til neitt hugtak eða orð
yfir þetta á íslensku, þvert á það sem Einar Benediktsson kvað upp
úr um fyrir margt löngu. Það er nákvæmlega í þessu atriði sem sjá
má „hlífiskjöldinn" staðfesta merkingarforræði enskunnar í íslensku
málsamfélagi. Þar sem gatið er, þar sem viðbótina vantar, er aðeins til
enskt orð uns einhver sérfræðingur færir okkur nýyrði á prenti. Málið
er það að þeir eru flestir hættir að skrifa um málefni sín á íslensku.
Jón Hilmar Jónsson sá ástæðu til að fara yfir þessa blöndu orða-
bókargerða í ýtarlegum ritdómi sínum í Skírni 1985. Hann nefnir að
[rjeynslan bendir til þess að erfitt sé að sinna þörfum
beggja þessara notendahópa í einni orðabók, og sé ætlunin
að kynna sem best orðaforða uppflettimálsins fyrir þeim
sem hafa þýðingarmálið að móðurmáli eða valda því bet-
ur gefist takmarkað svigrúm til að sinna þeim sem hafa
annars konar not í huga (1985:289).
Eftir þessa klassísku viðurkenningu snýr hann síðan dæminu við og
færir rök fyrir því að ,,[í] EÍO tekst sérlega vel að sameina einkenni
þeirra tveggja orðabókargerða sem hér voru nefndar" og skal það í
sjálfu sér ekki dregið í efa en hann segir um leið í framhaldinu að