Tímarit Máls og menningar - 01.02.2011, Side 99

TMM 2011 · 1 99
Tómas R. Einarsson
Andinn og valdið
– Um Heberto Padilla
Burt úr leiknum1 eftir Heberto Padilla er trúlega kunnasta ljóðabókin
eftir kúbanskt skáld á síðari hluta tuttugustu aldar. Handritið að
bókinni fékk fyrstu verðlaun í samkeppni kúbanska rithöfundasam-
bandsins (UNEAC) árið 1968 og kom bókin út sama ár. Stjórn rithöf-
undasambandsins reyndi að fá dómnefndina til að skipta um skoðun en
það bar ekki árangur. Í bókinni var hins vegar formáli frá rithöfunda-
sambandinu þar sem því er lýst yfir að bókin sé fjandsamleg byltingunni
og höfundurinn trójuhestur heimsvaldasinna í árásarstríði þeirra gegn
henni. Útgáfu bókarinnar sagði stjórnin vera til vitnis um virðingu fyrir
tjáningarfrelsinu, en bætti reyndar við að þótt hún hefði leyft útgáfu
bóka sem boðuðu skoðanir sem væru fjarri eða fjandsamlegar takmarki
byltingarinnar, mætti gera ráð fyrir að slíkum skoðunum yrði smám
saman „sópað burtu af hinni efnahagslegu og þjóðfélagslegu þróun sem
síðan endurspeglaðist í yfirbyggingunni.“
Virðingin fyrir tjáningarfrelsinu dvínaði mjög hratt eftir 1968 og 20.
mars 1971 var umrætt ljóðskáld, Heberto Padilla, fangelsaður og síðan
yfirheyrður og barinn til skiptis. „Meðferðin“ stóð í rúmar fimm vikur
og að henni lokinni var haldinn fundur hjá kúbanska rithöfundasam-
bandinu og þar gerði Heberto Padilla sjálfsgagnrýni, tætti í sundur fyrri
viðhorf og kveðskap í 25 blaðsíðna erindi sem hann hafði samið í sam-
vinnu við starfsmenn öryggislögreglunnar. Að lokinni yfirbót hans kom
röð af öðrum skáldum sem gerðu harða hríð að sínu fyrra sjálfi og lofuðu
bót og betrun. Þessi skrípaleikur hefur síðan gengið undir nafninu
Padilla-málið. Játningar af þessu tagi voru vinsælar í kommúnistaríkjum
Austur-Evrópu og voru ein aðferð valdsins til að kúga þá óþekku til
hlýðni og niðurlægingin sem í þeim fólst átti að tryggja að óþekktin tæki
sig ekki upp aftur. Meðan á fangelsisdvöl Hebertos Padilla stóð skrifuðu
bæði mexíkanski Pen-klúbburinn og fjölmennur hópur evrópskra og
suður-amerískra rithöfunda og menntamanna, sem höfðu áður tekið