Tímarit Máls og menningar - 01.02.2011, Síða 113

Á r H a l l d ó r s o g Vi l h j á l m s
TMM 2011 · 1 113
Ár Halldórs Laxness
Í febrúar var komið að Gerplu, einni af „stórsýningum“ ársins á stóra
sviði Þjóðleikhússins. Sagan hefur ekki verið sett á svið áður og var
þessi frumleikgerð unnin af Ólafi Agli Egilssyni og Baltasar Kormák og
Baltasar stýrði sýningunni.
Þó að Gerpla sé djúprætt og táknrænt skáldverk hefur það líka þá
einföldu og sammannlegu yfirborðsmynd sem höfðar til allra, söguna af
tveim strákum sem verða rosalega góðir vinir þó að þeir séu eins ólíkir
og verða má. Þormóður Kolbrúnarskáld þessi mjúki maður en Þorgeir
Hávarsson fauti. Of seint áttar Þormóður sig á því að hann hefur verið
hafður að fífli; Þorgeir átti ekki skilið vináttu hans og tryggð – ekki
frekar en Ólafur kóngur digri tryggð fóstbræðranna beggja og aðdáun.
Sagan er löng og fer víða, meðal annars í víking með Þorgeiri og Ólafi
konungi, en höfundar leikgerðar tóku þá skynsamlegu ákvörðun að
fylgja Þormóði sem hélt sig heima á Íslandi eftir að þeir Þorgeir skilja
að skiptum, uns hann yfirgefur börn og bú og fer utan til að hefna
fóstbróður síns. Björn Thors lék Þormóð og náði einstöku sambandi
við þennan skáldmælta og kvensama væskil sem öllu fórnar, ást sinni,
heimili, heilsu og hári, fyrir tálsýn. Jóhannes Haukur Jóhannesson fór
líka vel með hlutverk Þorgeirs og leikhópurinn var raunar allur frábær.
Höfundar fóru þá óvenjulegu leið að verkinu að halda fornlegum
stíl sögunnar á samtölum og frásögn sögumanns en brjóta hátíðleika
orðfærisins stöðugt upp með hugmyndaríkum brögðum, einstaklega
hugkvæmum sviðsbúnaði Grétars Reynissonar og stílfærðum leik.
Þarna á milli orða og æðis myndaðist skemmtileg tvíræðni sem er alveg
í samræmi við stílfærslu Halldórs sjálfs í sögunni. Leiðin sem farin
var á sviðinu var að láta eins og leikhópur – kannski í skóla eða félags-
heimili – hygðist segja þessa sögu og leikgera hluta hennar um leið.
Allir voru eins klæddir í þrönga svarta samfellu og svartar sokkabuxur
og minnti hópurinn mest á glímukappa til að sjá. Búningurinn,
snilldarlausn Helgu I. Stefánsdóttur, tók vel við viðbótum af ýmsu tagi,
sjölum, skikkjum eða svuntum, sem er hentugt þegar fólk er sífellt að
skipta um hlutverk. Hópurinn lagði áherslu á fyndni frásagnarinnar
og atburðanna, og vegna þess hvað maður hló innilega hitti harmurinn
ennþá sárar í lokin.
Gerpla hefur notið mikillar hylli áhorfenda, verið boðið á leik-
listarhátíð til Noregs og var valin ein besta leiksýning ársins af gagn-
rýnendum Morgunblaðsins. Því er einkennilegt að hugsa til þess hvað
hún fékk sumpart kaldar kveðjur í upphafi. Dómur Jóns Viðars í DV hét