Tímarit Máls og menningar - 01.05.2011, Qupperneq 11

M u n a ð u r s á l a r i n n a r
TMM 2011 · 2 11
skemmri tíma – ritstýrði Thor þessu mikilvæga tímariti um þrettán ára
skeið (1955–1968) og hann átti ríkan þátt í að gera það að boðbera nýrra
strauma í listum og bókmenntum. Á síðum þess haslaði Thor sér völl
sem innblásinn menningarrýnir og ýmsir söknuðu „Syrpanna“ hans
þegar Birtingi sleppti en fengu síðar framhald þeirra í „Helgarsyrpum“
Thors í Þjóðviljanum snemma á níunda áratugnum.
Hvað með þýðingarnar; eiga þær að vera líkt og halakleppur í þessari
syrpu um ritferil Thors? Að sjálfsögðu ekki, þó að framan af ferlinum
megi ef til vill flokka þær sem aukagetu, með fullri virðingu fyrir verk­
unum sem Thor íslenskaði, t.d. skáldsögunni Dáið þér Brahms … eftir
Françoise Sagan eða hinu kunna leikriti Horfðu reiður um öxl eftir John
Osborne og raunar fleiri þekktum leikritum. En með þýðingunni á
skáldsögunni Hlutskipti manns eftir André Malraux (1983) verða nokkur
tímamót hjá Thor. Sama ár kom út þýðingin á Dagleiðinni löngu inn í nótt
eftir Eugene O’Neill og í kjölfarið komu fleiri mikilvægar þýðingar: Nafn
rósarinnar eftir Umberto Eco (1984), Hús andanna eftir Isabel Allende
(1987) og Austurlenzkar sögur eftir Marguerite Yourcenar (1991). Þar með
var Thor orðinn einn mikilvægasti bókmenntaþýðandi landsins á sinni
tíð og í þessum þýðingum höfðu margir sín fyrstu kynni af honum sem
rithöfundi, og þar með hinum einstöku tökum hans á íslenskri tungu.
Enn skortir þó eina bók til að sjá megi skýra heildarmynd af Thor sem
þýðanda, því að ljóðaþýðingum hans, sem birtust í blöðum og tímaritum
um margra ára skeið, hefur enn ekki verið safnað saman í bók.
Myndsækið auga á flughraðri ferð
Segja má að öðrum þræði séu skáldverk Thors, einkum skáldsögurnar,
vettvangur tálsviptingar. Þeirri vinsælu blekkingu sem felst í söguþræði
með fléttu innan þægilegra marka, persónum sem við kynnumst fljótt og
vel, og endurspeglun umhverfis sem er tiltölulega skýrt og í rökrænum
skorðum – þessu táli er líkt og flett burt. Og hvað blasir þá við – orðin
tóm? Öðru nær: orðaheimur sem sindrar af lífi. Stundum leyndardóms­
fullu lífi, því að þessi heimur á það til að umbreytast í völundarhús þar
sem liggja víða leyndarstígar sem lesandi verður að rata um sjálfur og
eignast þar með sína eigin sögu á þessari ferð, með sinni athugun, sinni
nautn og leit (og togast stundum þar á milli). Og þá komum við enn að
spurningunni um kompósisjón. Hvernig er þessi heimur eiginlega settur
saman og hver eru hreyfilögmál hans? Auk þess má spyrja hvort þetta
sé ekki jafn mikill blekkingaleikur og í hinum hefðbundnu aðferðum
sagnalistar sem áður voru nefndar, þótt á annan hátt sé.