Tímarit Máls og menningar - 01.05.2011, Blaðsíða 37

B ó k i n h e n n a r E l í n a r
TMM 2011 · 2 37
ár er dæmi um. Og við getum spurt okkur sjálf hvort viðhorf manna
til ásta miðaldra konu og nítján ára unglings hafi breyst á þessum
áratugum. Um það eru þó dæmi að miðaldra karlmenn hafi óáreittir
kvænst kornungum stúlkum eða átt vingott við þær en miðaldra konur
og ungir menn eru sennilega ennþá dálítið flóknara dæmi. Eða hvað?
Það sem kom Elínu Thorarensen til að skrifa bók sína var eins og
hún sjálf ýjaði að, útkoma ritgerðasafns Halldórs Laxness, Vettvangur
dagsins, árið 1942. Þar er ritgerð um Jóhann og lífshlaup hans rakið, án
Elínar eins og að vanda. Það er þó fyrst árið 1946, þegar Jóhann hefði
orðið fimmtugur, að Elín kýs að segja sína sögu. En látum hana sjálfa
hafa orðið í formála bókarinnar Angantýr:
Við Jóhann áttum okkar sögu saman, og nú ætla ég að segja hana á fimm­
tugsafmælinu hans e i n s o g h ú n v a r , en hún hefir verið sögð á annan veg
hér í bænum; líklega veit ég þetta bezt. Þó er sagt: „Hálfsögð er sagan, ef einn
segir.“ En á eftir minni sögu kemur nokkuð sem Jóhann hefir sjálfur sagt. En
þetta voru tildrögin að sögu okkar:
Ég átti heima í Þingholtsstræti 18 hér í Reykjavík og seldi þar fæði. Ég var skilin
við manninn minn fyrir tveimur árum, og tvö eldri börnin mín voru annars
staðar, en yngsta barnið var hjá mér. Jóhann kom til mín sumarið 1915. Við
urðum strax góðir vinir, þó að allar ytri ástæður væru okkur andstæðar og
margir vildu leggja orð í belg, bæði skyldir og vandalausir. Ég kallaði Jóhann
Angantý, og hann kallaði mig Brynhildi.
Elín lýkur formála bókarinnar með þessum orðum:
Ég er að ganga yfir tjarnarbrúna; – það er sumarkvöld, blæjalogn; tjörnin er eins
og rennandi kvikasilfur; vesturloftið er logagyllt. Ég er alltaf að líta til baka og
horfa á gullskýin. Ég er að hugsa um Angantý og það, sem hann sagði svo oft:
„Á svona fögru kvöldi vil ég deyja með þér, Brynhildur.“
Þau eru löngu liðin, björtu og fögru kvöldin, sem við áttum saman. „En
hugann minninga fyllir fans. Ég flétta úr þeim ofurlítinn krans og legg hann á
skáldsins leiði.“
Og Elín hefur sögu sína:
Ég var nýlega að lesa bók, sem heitir „Fótatak manna“. Í formálanum kemst höf­
undur þannig að orði: „Vinnan hefir einkum verið í því fólgin að leitast við að
opna lesandanum nauðsynlegar útsýnir, svo að hann geti sjálfur skrifað hinar
löngu sögur, er leynast á bak við. Ég hefi verið að hlusta á fótatak manna og bið
lesandann að hlusta með mér.“
Ég hlustaði og þekkti fótatakið í stytzta þættinum, og þá minntist ég sögu, sem
leynist á bak við hann. Sagan er svona: