Tímarit Máls og menningar - 01.05.2011, Side 58

G u n n a r M á r H a u k s s o n
58 TMM 2011 · 2
fluttist til Kaupmannahafnar og bjó þar í fimm ár áður en hún fluttist
heim til Íslands. Á árum Jóhanns í Leipzig var þar hópur Íslendinga við
nám. Má þar nefna Kristin E. Andrésson, Arnfinn Jónsson, Matthías
Jónasson auk Hauks Þorleifssonar. Þar voru einnig tónskáldin Páll
Ísólfsson og Jón Leifs.
Ingi Bogi Bogason cand mag. hefur rakið heimildir um veru Jóhanns
í Þýskalandi. Í Skírni (165. ár, vor 1991) er mjög áhugaverð grein eftir
Inga Boga sem nefnist „Til að mála yfir litleysi daganna, Söknuður –
um ljóðið, skáldið og expressjónisma“. Ingi Bogi hefur fundið talsverð
tengsl Jóhanns við þýsk skáld og bókmenntafrömuði. Sérstaklega nefnir
hann mikinn vinskap við skáldið Gustav Wolf, þeir Jóhann hafi skynjað
listræna hæfileika hvor annars og átt gott samstarf, m.a. hafi Gustaf
þýtt einhver ljóð Jóhanns og annarra íslenskra skálda og þeir hafi staðið
saman að upplestri á íslenskum ljóðum í Leipzig. Inga Boga til mikillar
furðu finnur hann engin merki um að Jóhann hafi verið skráður til
náms í háskólum í Leipzig eða Berlín, þrátt fyrir að vinir Jóhanns, þeir
Halldór Laxness, Kristinn E. Andrésson, Skúli Þórðarson og Gustav
Wolf, segi allir að hann hafa stundað nám við skóla í þessum borgum.
Ingi Bogi getur sér þess til að hann hafi verið óreglulegur nemandi og að
hafi haft meiri áhuga á bókmenntunum sjálfum en greiningu háfleygra
prófessora á þeim.
Kristinn E. Andrésson skrifaði merka minningargrein um Jóhann sem
birtust í Morgunblaðinu 13. september 1932. Þar segir meðal annars: Hver
var Jóhann Jónsson?
Hið ytra: Fátækur íslenskur sjómannssonur er fór mentaveginn, varð stúdent,
sigldi – og kom ekki heim aftur, orti nokkur kvæði í skóla, birti örfá ljóð og
smágreinar í tímaritum, þýddi eina skáldsögu Gunnars Gunnarssonar á þýsku,
dó á besta aldri frá hálfsaminni ljóðabók, hálfsömdum sögum, próflaus, emb­
ættislaus, berklaveikur, umkomulaus suður í Leipzig í Þýskalandi.
Hið innra: Þyrst sál, er þráði vöxt og fullkomnun, íslenskt orð, er þráði að lifa
í minni þjóðar sinnar, lifandi ljóð er þráði vandaðasta og fegursta málbúning,
leiftrandi skáldsál, er þráði eilífð sína í verki, blossandi tignarandi, sem töfraði
alla, er honum kyntust, auðugt líf sem blakti á skari dauðans – og slokknaði
hálfbrunnið í gjósti kaldrar ævi.
Á sömu síðu í Morgunblaðinu birtist kvæðið „Söknuður“.
Eins og áður er sagt skrifaði faðir minn minningarorð um Jóhann
sem birtust í Morgunblaðinu 5. október 1932. Þar segir: