Tímarit Máls og menningar - 01.05.2011, Qupperneq 107

TMM 2011 · 2 107
Anna D. Antonsdóttir og
Kristrún Guðmundsdóttir
Af kiljum og
kellingum
Svar Egils Helgasonar á vefsíðu sinni við
greininni ,,Kiljan og konurnar“ er birtist
í Fréttatímanum helgina 18.–20. mars
2011 er athyglisvert. Við erum sannar­
lega sammála tuttugu og sjö­ menning­
unum sem skrifa undir greinina og
þykir hallað á konur í þætti Egils, Kilj-
unni. Við getum líka tekið undir með
Agli í svari hans. Það sem hann segir
þar er vissulega satt. Vegna þess að Egill
Helgason endurspeglar aðeins tíðarand­
ann, samfélagið Ísland.
Í umræðunni er varpað fram ýms um
tölum sem ekki er ástæða til að véfengja.
Meðal annars kemur fram að konur eru
í meirihluta þegar kemur að því að fá
bækur lánaðar á bókasöfnum. En hvaða
bækur fara í útlán? Guðrún frá Lundi
átti t.d. ekki alltaf auðvelt uppdráttar á
sínum tíma en var útlánahæst í söfnum
landsins árum saman eins og fram kom
á fjölmennu málþingi um hana í Fljót­
um í Skagafirði síðastliðið sumar. Vefur
Héraðsbókasafns Skagfirðinga greinir
frá því að fyrsta bók Guðrúnar, Æsku-
leikir og ástir, hafi komið út árið 1946.
Skömmu áður hafði fyrsti hluti nýrrar
framhaldssögu eftir Guðrúnu, Afdala-
barn, birst í tímariti. Í framhaldinu
segir: ,,Ekki þarf að efast um að það ýtti
við útgefandanum sem hafði haft hand­
ritið að Dalalífi hjá sér í nokkurn tíma
án þess að gefa það út. Æskuleikir og
ástir seldist vel og ekki stóð á útgefand­
anum að gefa út bækur Guðrúnar eftir
þetta.“ (www.skagafjordur.is)
Þarna erum við komnar að óttanum
mikla, óttanum við að gefa út ritverk
kvenna. Óttinn var til staðar 1946 og
það er hann enn. Þessi ótti er fullkom­
lega ástæðulaus, bækur eftir konur eru
lesnar eins mikið og jafnvel fremur en
bækur eftir karla. Vefritið Smugan birti
athyglisverða grein um bóklestur 15.
janúar 2011: „Það er ekki nóg með að
konur séu í miklum meiri hluta þeirra
sem lesa fagurbókmenntir, það eru líka
konur sem skrifa skáldsögurnar sem
mest eru lesnar. Þetta sýna tölur frá
dönskum bókasöfnum en samkvæmt
upplýsingum frá Borgarbókasafninu er
ekki hægt að kalla fram upplýsingar hér
um hvaða tuttugu skáldsögur voru vin-
sælastar á íslenskum bókasöfnum“ (let­
urbr. höf.). Einnig kemur fram að af
tuttugu vinsælustu bókum í Danmörku
í fyrra eru einungis fjórar skrifaðar af
körlum eingöngu, þrettán af konum og
engin skáldsaga eftir karlmann nær einu
af tíu efstu sætum. Þarna hefur orðið
stórt stökk frá árinu 1975 þegar sam­
bærileg könnun var gerð. Lotta Gerber,
formaður danska rithöfundasambands­
ins, segir að þetta stóra stökk hafi ekki
leitt til meira jafnréttis í faginu, það sé
ennþá karlaklúbbur. (www.smugan.is)
Egill segir: ,,Maður getur einfaldlega
farið í Bókatíðindi og skoðað hvernig er
í pottinn búið.“ Þar eru konur í minni­
hluta. (Það kemur hins vegar ekki fram
hvort í þessum tölum séu allar bækur
eftir konur taldar með, barnabækur,
ljóðabækur, ævisögur. Innskot höf.) Og
íslensku bókmenntaverðlaunin segja sitt
líka. Frá því þau voru fyrst veitt 1989
Á d r e p u r