Tímarit Máls og menningar - 01.05.2011, Síða 118

D ó m a r u m b æ k u r
118 TMM 2011 · 2
þess sem sögukonan Jenný Alexson
minnir í sífellu á sig. Framhaldsbókin
ferðast því dálítið skemmtilega aftur­
ábak, þó að hún mjakist líka ofurlítið
áfram í tíma, og snýr því hefðbundnum
frásagnarformúlum við, því að þar er
öllu algengara, ef um fjölskyldusögur er
að ræða, að byrja á eldri kynslóðinni.
Að þessu sögðu mætti vel fjalla um
þessar tvær fyrstu bækur kvartettsins
sem fjölskyldusögur og þá sérstaklega
sögur af samskiptum feðga (sem eru
erfið í báðum bókum og hjá öllum kyn­
slóðum), enda er á einum stað í Hand-
ritinu beinlínis vísað til skrifa tékk­
neska rithöfundarins Franz Kafka um
samband hans við föður sinn. Feðg­
aþráðurinn verður þó látinn öðrum
eftir.
Annað samfélagslegt atriði sagnanna
er kreppan. Þótt tímarammi bókanna
beggja sé haust 2006 og kreppan þar
með ekki komin þá er hún mjög nálæg í
þeirri seinni, aðallega þó í vitund les­
andans sem les bókina á krepputímum.
Bragi hnýtir ofurlítið í gróðærið í Sendi-
herranum (meðal annars verða kaup
ljóðskáldsins á rándýrum frakka í einni
fínustu herrafataverslun bæjarins ákaf­
lega táknræn í því samhengi) og heldur
svo áfram að leika sér með þann þráð í
Handritinu. Þetta kemur meðal annars
fram í óvæntum áhuga lyfsalans nýríka
Alfreðs Leós Thorarensen á að fram­
leiða kvikmynd eftir tvo hálfútbrunna
kalla sem engan feril eiga að baki á
þessu sviði; sá áhugi á reyndar síðan
eftir að fjara út. Í síðasta hluta Hand-
ritsins hamrar höfundur svo á tákrepp­
andi vandræðalegum yfirlýsingum for­
seta landsins um útrásarvíkingana og
tengir fimlega átökum við Breta og
Þorskastríðunum (undirliggjandi eru
IceSave reikningarnir, sem voru ekki
einu sinni orðnir að (tærri snilldar)hug­
mynd þá) en sagan gerist að hluta til í
Hull. Að þessu leyti mætti vel flokka
Handritið með hinum svokölluðu
kreppubókum sem tröllriðu haustútgáf­
unni 2009 en létu minna á sér kræla ári
síðar. En nei, ég ætla heldur ekki að
fjalla um þennan þráð, enda er hann
aðallega til staðar í annarri bókinni. Ég
ætla að sleppa mér í textaleikjum og
skoða skáldskapinn í sögunum, bæði
hvernig hann birtist og hvernig um
hann er fjallað. Þetta þýðir þó ekki að
hinu félagslega verði varpað fyrir borð,
þvert á móti þá ætti að vera augljóst að
skáldskapur er há pólitískt fyrirbæri og
snertir öll svið samfélagsins, eins og
kreppan sýndi svo sannarlega fram á.
Ljóð í óbundnu máli og
kvikmyndahandrit
Sendiherrann og Handritið eiga það
sameiginlegt að vera skáldsögur sem
fjalla um sköpun annars skáldskapar,
nánar tiltekið ljóða­ og kvikmynda­
handrita. Sem slíkar eru þær því að ein­
hverju leyti margfætlur og bera einkenni
þessara forma, þótt seint verði reyndar
sagt að Sendiherrann sé ljóðræn (þó að
vissulega séu greinarnar tvær sem ljóð­
skáldið Sturla Jón skrifar um ljóðahátíð­
ina næsta ljóðrænar). Hinsvegar er
Handritið mjög myndræn bók, bæði
hvað varðar lýsingar á kvikmyndahand­
ritinu sjálfu og þá sérstaklega það
hvernig þeir félagar ímynda sér að hinn
heimsfrægi aðalleikari kvikmyndarinn­
ar sjái fyrir sér atburði í kvikmynda­
handriti sem hann kemur aldrei til með
að leika í, því kvikmyndahandritið
fjallar um dauða hans eftir að hann
lendir í uppnámi á veitingahúsi áður en
kvikmyndunin hefst. Ennfremur ‘sér’
sögukonan Jenný Alexson ýmsa atburði
‘fyrir sér’ og þannig er hinn myndræni
þáttur ítrekaður. Ljóðið er hinsvegar
fyrst og fremst til umræðu í Sendiherr-