Tímarit Máls og menningar - 01.05.2011, Blaðsíða 128

D ó m a r u m b æ k u r
128 TMM 2011 · 2
lausamálskafli sem segir í stuttu máli
frá því að Skírnir ríður til Gymisgarða í
Jötunheimi og kemur að sal Gerðar þar
sem ólmir hundar eru bundnir við hlið.
Í erindi 11–13 ræðir Skírnir við fjárhirði
utan við bústað Gerðar og spyr hann
hvernig hann geti komist fram hjá
hundunum og náð fundi Gerðar. Hann
fær það svar að hann hljóti annaðhvort
að vera feigur eða framliðinn, að láta sér
koma slík fásinna í hug. Í 14. erindi talar
Gerður og spyr ambátt sína hvað valdi
hávaða þeim sem hún heyrir utan
bústaðar síns og þegar ambáttin svarar
að þar sé kominn maður á hesti (15.
erindi) býður hún honum að ganga inn
þótt hún óttist að þar fari ofbeldismað­
ur, „minn bróðurbani“ (16. erindi). Í 17.
erindi spyr hún Skírni um ástæður
komu hans. Þá hefjast orðaskipti þeirra
tveggja og í erindum 19–22 býður Skírni
henni góðar gjafir (epli Iðunnar og
hringinn Draupni) gegn því að hún gef­
ist Frey. Hún afþakkar boðið og hinar
góðu gjafir afdráttarlaust. Þá breytir
Skírnir heldur betur um aðferð og dreg­
ur upp sverð: „Sér þú þenna mæki, mær,
/ mjóvan, málfán, / er eg hefi í hendi
hér?“ og í erindum 23–36 hótar hann
henni öllu illu og stigmagnast hótanir
hans við hvert erindi; hann hótar að
höggva af Gerði höfuðið; vega föður
hennar; hýða hana með „tamsvendi“
(svipu); dæma hana til útlegðar á „ara
þúfu“ með útsýni til heljar; gera hana að
athlægi og glápsviðfangi þursa; rista
henni galdrarúnir sem veki henni sorg
og sáran grát; hún skal verða kúguð og
úrræðalaus; annaðhvort gefast þríhöfða
þursi eða engan mann fá; geð hennar
skal tærast; hún mun hafa reiði æðstu
goða og hatur Freys og vera neitað um
samvistir við jötna, hrímþursa, syni
Suttunga og æsi; hún skal verða ambátt
þursins Hrímgrímis „fyrir Nágrindur
neðan“ og aldrei fá betri drykk en geita­
hland að drekka; og henni skulu ristir
galdrastafirnir „ergi og æði og óþola“.
Þegar þarna er komið lætur Gerður
undan og segist fallast á að koma til
Freys (erindi 37). Í erindi 38 vill Skírnir
fá að vita hvenær hún muni láta að vilja
hins frjósama guðs. Gerður svarar að
eftir níu nætur muni hún hitta Frey í
lundinum Barra og þar „unna“ honum
„gamans“ (er indi 39). Síðasti lausamáls­
kafli kvæðisins lýsir heimferð Skírnis og
fundi hans við Frey sem spyr hann tíð­
inda (erindi 40). Skírnir segir honum
málalok og í síðasta erindi kvæðisins
lýsir Freyr óþolinmæði sinni eftir fund­
inum við Gerði: „Löng er nótt, / langar
eru tvær, / hve um þreyjag þrjár? / Oft
mér mánaður / minni þótti / en sjá hálf
hýnótt.“ Hér endar kvæðið og við fáum
því ekkert að vita um hvernig fundi
þeirra Gerðar og Freys lyktaði.
Mismunandi túlkanir
Margvíslegar túlkanir hafa komið fram
á Skírnismálum, enda kvæðið „heillandi
og opið til túlkunar“ eins og Gerður
Kristný orðar það í viðtali á vef Sögueyj­
unnar Íslands.4 Í útgáfu Máls og menn­
ingar á Eddukvæðum frá 1998 hníga
skýringar Skírnismála að því að hér geti
verið um að ræða táknrænt kvæði sem
tengist frjósemisblóti.5 Terry Gunnell er
einnig hallur undir slíka skýringu og
telur að texti kvæðisins hafi tengst leik­
rænum flutningi, eins og áður er nefnt.6
Sé kvæðið túlkað á þennan veg er Gerð­
ur hér í hlutverki jarðarinnar sem frjó­
semisguðinn Freyr þarf að frjógva svo
ávextir jarðarinnar spretti. Skírnir er þá
í hlutverki sólarinnar sem vekur gróður­
inn. Benda má þó á að í textanum sjálf­
um eru engin atriði sem byggja beint
undir slíkan lestur, til að mynda er
hvergi vísað til ófrjósemi jarðar eða
yfirvofandi uppsprettubrests láti Gerður
ekki að vilja Freys. Erfitt er einnig að