Tímarit Máls og menningar - 01.11.2011, Síða 12

G u ð n i E l í s s o n
12 TMM 2011 · 4
að vernda ameríska lífsstílinn. Ameríski lífstíllinn nýtur blessunar. Við
höfum líka nóg af auðlindum í þessu landi“.18
Í merkingarkerfi Fleischers og Richards eru allsnægtir „merki um
velþóknun Guðs“ og jafnvel „forboðar gæðanna sem við munum njóta
í Guðs ríki, landinu sem „flýtur í mjólk og hunangi“, þar sem við
munum að líkindum aldrei þurfa að hafa áhyggjur af því að lifa af“.19
Markaðurinn er kraftbirting guðdómsins í veröldinni. Richards segir:
Adam Smith, hinn mikli hugsuður átjándu aldar, leit á þetta sem hina „ósýni­
legu hönd“ markaðarins sem lyfti takmörkuðum manninum á æðra stig, eins og
í birtingarmynd af gæsku Guðs og forsjá hans fyrir mannkyninu, vegna þess að
hún skapaði meiri og samstilltari reglu en við hefðum mátt vænta.20
Dulmagn markaðarins felst í því að hann virkar og það þrátt fyrir að
enginn „mannlegur máttur [geti] skipulagt efnahagskerfi“. Richards
telur að kristnir menn ættu að greina markaðinn „sem leið Guðs til að
stjórna með forsjá sinni athöfnum milljarða frjálsra manna í syndugum
heimi“.21 Í markaðnum sjáum við hönd Guðs, rétt eins og í sólarupp­
rásinni, fjalllendi, lögmálum eðlisfræðinnar og svipmyndum af jörðinni
utan úr geimnum.
Breski heimspekingurinn John Gray rekur hvernig síðari tíma hag­
fræðingar reyndu með takmörkuðum árangri að afneita trúarlegum
uppruna hagfræðikenninga Adams Smith. Segir Gray það hafa leitt til
kreddufastari túlkunar á pólitísku hagkerfi skoska heimspekingsins,
en trúarlegar kenningar um frjálsan markað verði sérlega viðsjárverðar
eftir að trúarlegum rótum þeirra hefur verið hafnað. Hin trúfræðilega
staðleysa víki fyrir annarri sem færð hefur verið í röklegan búning.22
Burtséð frá því hvort horft er til trúfræðilegra skýringa eða ekki er
sjálf hagvaxtarhugmyndin sem kapítalískt hagkerfi hverfist um nánast
hafin yfir gagnrýni. Rétttrúnaðurinn er slíkur að allir þeir sem vilja svo
mikið sem draga lögmálið í efa dæma sig úr leik í pólitískri umræðu og
skiptir þá litlu hvort menn kenna sig við vinstristefnu eða hægri.
Stoppum þessa sturluðu stefnu!
Hvað eru raunhæf pólitísk markmið? Í samfélögum þar sem orkusóun
er sjálfgefinn réttur þegnanna og hagvöxtur eina ásættanlega viðmiðið
eru allar stjórnvaldsaðgerðir pólitískt óraunhæfar sem í alvöru miða að
róttækri takmörkun á losun gróðurhúsalofttegunda. Orsökin er einföld.
Nánast er útilokað að fyrirbyggjandi aðgerðir gegn loftslagsbreytingum