Tímarit Máls og menningar - 01.11.2011, Blaðsíða 144

D ó m a r u m b æ k u r
144 TMM 2011 · 4
anina tengir hún sjálf við ástarsorg og
lesendur hneigjast kannski til að sam­
þykkja þá túlkun hennar í fyrstu umferð
en við annan lestur verður nokkuð skýrt
að í partinum um Reykjavíkurdvölina
koma þunglyndiseinkenni upp á yfir­
borðið sem eiga eftir að setja enn frek­
ara mark sitt á líf Ljósu.
Eftir heimkomuna gengur Ljósa inn í
hefðbundið kvenhlutverk, giftist og
eignast börn. Tilhugsunin um takmark­
aða möguleika kvenna sem „ganga ekki
út“ ræður úrslitum um að hún játast
mann inum sem biður hennar. Þótt hún
setji spurningarmerki við hjónabandið
sér hún ekki aðra betri kosti.
Hvað á að verða um mig ef ég giftist
ekki Vigfúsi? Vera hjá pápa og mömmu
meðan þau endast og lenda svo í horninu
hjá einhverjum bræðra minna? Hjá mág­
konu sem líkar ekki við mig og mér ekki
við hana? Vera vinnukona. (86)
Í sögunni er samt sýnt óbeint að fleiri
möguleikar hafi verið fyrir hendi þótt
Ljósa viðurkenni þá ekki, það kemur
m.a. fram í fyrrnefndu tækifæri til frek­
ari skólagöngu en einnig í vali systur­
innar Gunnhildar sem var send með
Ljósu í Kvennaskólann en kann betur
við sig, reynist andstæða Ljósu í ýmsu
og velur sér annað líf en hún. Eins og
fleiri af systkinunum losar hún sig
undan valdi föðurins. Gunnhildur gift­
ist þeim manni sem hún vill, sest að í
Reykjavík og lærir yfirsetukvennafræði.
Ljósu virðist það vera „náttúrulögmál að
vera sífellt barnshafandi“ (110) en einnig
í þeim efnum hefur Gunnhildur önnur
tök á veruleikanum. Ljósu langar að
spyrja hvernig hún „komst […] hjá því
að vera síólétt“ (181) en stillir sig um
það.
Geðveiki er síðan umfjöllunarefni
sem blundar undir niðri stóran hluta
bókarinnar, brýst fram öðru hvoru og
magnast eftir því sem líður á söguna
enda verða veikindaköst Ljósu tíðari,
langvinnari og verri með tímanum, sér­
staklega undir lokin. Þessu er m.a. miðl­
að í stílnum þar sem kraumandi reiði
Ljósu yfir hlutskipti sínu og meintu
skilningsleysi umheimsins kemur t.d.
upp á yfirborðið í því hvað hún verður
orðljót þegar veikindin ágerast. Tryll­
ingurinn nær síðan hámarki í mögnuðu
blóðbaði í fjárhúsinu:
Þá kemur kuti upp í hendurnar á
mér. Orðin vön myrkrinu sé ég glitta
í fjöldann allan af augum. Þau skína
eins og stjörnur í myrkrinu. Geng á
stjörnurnar, gríp í horn og bregð kuta á
kverk. (204)
Kristín Steinsdóttir hefur afburða vald á
frásögninni. Hún virðist látlaus, enda
hefur Kristín lag á að segja margt í fáum
orðum eins og lesendur eldri bóka
hennar vissu fyrir, en einfaldleikinn er
bara á yfirborðinu. Kristín hefur valið
sér frásagnaraðferð sem hún nýtir út í
ystu æsar til að miðla margþættri sýn á
söguefnið. Nær öll bókin er fyrstu pers­
ónu frásögn út frá sjónarhóli Ljósu. Slíkt
er vel til þess fallið til að veita lesendum
innsýn í hugarheim aðalpersónunnar og
það eitt og sér væri fullnægjandi í Ljósu.
En í meðförum Kristínar verður frá­
sögnin ennþá margbrotnari, m.a. því
Ljósa miðlar ekki einungis eigin hugar­
heimi heldur einnig orðum og viðmóti
annarra í sinn garð og þetta dregur vel
fram hversu erfið veikindin reynast
öllum, jafnt Ljósu sjálfri sem öðrum í
fjölskyldunni. Lengi er Ljósa meðvituð
um að hún er á skjön við fólkið í kring.
Hún tekur það t.d. nærri sér þegar sonur
hennar fokreiðist yfir því að börn á
öðrum bæ fullyrði að hún sé brjáluð og
hugsar skömmu síðar: „Ég veit að þetta
er erfitt fyrir börnin. Og Vigfús sem má
ekki vamm sitt vita í neinu. Aumingja