Tímarit Máls og menningar - 01.11.2011, Blaðsíða 142

D ó m a r u m b æ k u r
142 TMM 2011 · 4
Erna Erlingsdóttir
„… að raða
heimsmyndinni
saman …“
Kristín Steinsdóttir: Ljósa. Mál og menn­
ing, Reykjavík, 2010.1
Á saurblöðunum í Ljósu eru ýmiss
konar línur þvers og kruss og saman­
flæktar. Þetta óreglulega munstur er
fatasnið en fólki sem er óvant sauma­
skap gæti reynst þrautin þyngri að leysa
úr flækjunni því á sníðaörkum tíðkast
að nýta plássið og hafa útlínur fyrir mis­
munandi parta í einni bendu. Þótt ólík­
ar gerðir af línum séu notaðar eru
mörkin milli þeirra ekki endilega aug­
ljós. Á leiðinni frá sníðaörk til fullgerðr­
ar flíkur getur síðan ýmislegt farið
úrskeiðis, jafnvel hjá þrautþjálfuðum.
Fyrst þarf að finna réttu línurnar á
sníðaörkinni, ná forminu óbrengluðu,
yfirfæra það á annað efni. Þegar búið er
að sníða kemur að því að sauma bútana
saman á réttan hátt og loks að ganga frá
þeim, m.a. falda jaðra eða gera aðrar
ráðstafanir svo að efnið rakni ekki upp.
Ljósu, aðalpersónunni í samnefndri
skáldsögu Kristínar Steinsdóttur, geng­
ur misvel að sníða eigið líf og „raða
heimsmyndinni saman“ (24). Hún er fær
saumakona þegar heilsan er í lagi en í
veikindum hennar raknar tilveran upp,
hún missir tökin á saumaskapnum og
ýmsu öðru, til dæmis gerir hún sér ekki
grein fyrir því að foreldrar hennar eru
dánir og undir lokin finnst henni jafn­
vel að „veggirnir færist til og húsgögnin
líka“ (198). Tími og rúm fara á flot.
1 Blaðsíðunúmer innan sviga vísa til kilju­
útgáfunnar frá 2011.
Það er eftirtektarvert hversu marg­
breytileg rými verða til í frásögninni.
Um alla bók eru markalínur af ýmsu
tagi ýmist dregnar upp eða þurrkaðar
út. Sum rýmin sem myndast við það eru
hefðbundin og áþreifanleg. Ljósa reynir
oft að staðsetja sig í heiminum, t.d. er
húsum gjarnan lýst og hún skilgreinir
stað sinn í þeim auk þess sem hún á sér
uppáhaldsstaði úti í náttúrunni. Þegar
hún flytur með eiginmanni sínum burt
af æskuheimilinu leitar hún að nýjum
samastað í nágrenninu en gengur það
illa:
Lét augun líða eftir hlíðinni, leitaði að
fossi eða hvammi sem gæti orðið minn.
Hlustaði eftir sjávarnið en heyrði bara
brimhljóðið í eigin höfði. Jökullinn var
allt öðruvísi hér en heima. Horfði á húsið
sem kúrði á miðju túni og minnti mest á
líkkistu. (109)
Samhengið sem Ljósa sér milli hússins
og líkkistu er til marks um að rýmis­
skynjun hennar er ekki bara hlutlæg
heldur líka huglæg og það kemur fram í
mörgum öðrum atriðum. Í bernsku ein­
blínir hún gjarnan langt í burtu í von
um að sjá fleira en hversdagsleikann,
reynir t.d. að „koma auga á seglin á
franskri skútu“ (19) en hún lítur ekki
síður út fyrir áþreifanlega heiminn og
gerir ráð fyrir öðrum víddum. Ljósa
trúir á huldufólk og er skýjaglópur í
orðsins fyllstu merkingu því hún telur
sig oft sjá fólk þegar hún starir upp í
himininn. Og þegar hún leikur á orgel­
harmóníum fyrsta sinni hverfur hún
líka yfir í annan heim:
Ég settist á stólinn, lagði hendurnar á
nótnaborðið og byrjaði að stíga fótstigin.
Þá heyrðust þessir undursamlegu tónar,
bæði háir og lágir. Á samri stundu hvarf
litla stofan en ég sat í ljósheimum. (58)