Tímarit Máls og menningar - 01.11.2011, Síða 71

A r f l e i f ð m á r a n s
TMM 2011 · 4 71
Trúbador af Íberíuskaga.
Smámynd úr handriti af
söngvasafninu Cantigas
de Santa Maria frá tíma
Alfonso hins vitra af Kast-
ilíu og León frá 13. öld.
sögur í „hofmannlegum“ eða „hirðlegum“ anda, um Tristan (Tristram),
Lancelot, Parceval og aðra slíka. Eftir miðbik 12. aldar flæddu og hljóm­
uðu slík kvæði og skáldskapur um Norður­Frakkland, Þýskaland og
norðanverða Evrópu.
Hið róttækasta í suður­frönsku bókmenntabyltingunni var einmitt hið
nýja aðalyrkisefni, rómantísk ást og upphafin dýrkun á konum. Konan,
yfirleitt gift tignarkona, sat í miðju hins hofmannlega bókmennta heims,
nema ef skáldið var kona sem stundum vildi til. Konan hafði verið í
aukahlutverki í evrópskum bókmenntum en nú varð hún stjórnandi og
dómari í gerðum karlhetjunnar. Hinn ástsjúki ljóðmælandi var yfirleitt
kirfi lega og grimmilega aðskilinn frá hinum þráða/ hinni þráðu eða ástin
óendur goldin. Ástin var í meinum og ríkjandi tilfinning ástarharmur.
En riddarinn elskaði af fullkomnu trygglyndi og fórnarlund og sem
slík virkaði hofmannleg ást mannbætandi og göfgandi og gat rímað við
kristilegt meinæti. Þetta var tilfinningaskáldskapur, og þó að lofið sem
hlaðið var á hina þráðu (hinn þráða) væri þungvægt yrkisefni þá var það
sálarlíf ljóðmælandans sem jafnan var í forgrunni.
Þessar hugmyndir voru aristókratískar og byltingarkenndar í senn.
Fyrir syni og dætur aðalsmanna var slíkur skáldskapur lokkandi. En