Tímarit Máls og menningar - 01.11.2011, Side 77

A r f l e i f ð m á r a n s
TMM 2011 · 4 77
hvorki í nálægð né í fjarska:
svo sönn og svo fullkomin er hún
að þar, í ríki Arabanna,
vildi ég vera fangi hennar.
Sannlega, sannlega þrái ég,
þrái þessa konu í fjarska
því ástarunaður minn er allur
hjá þessari konu í fjarska.
En þrá mín þekkir sína hindrun –
forlögin frá mínum guðföður:
Þau að ég ann, en mér er ei unnað.
(Þýðing: Daníel Á. Daníelsson, stytt.)
Aðskilnaðurinn frá hinni heittelskuðu er jafn óyfirstíganlegur í báðum
ljóðunum, afstaðan til hennar er fullkomin undirgefni, orðið „þrá“ er
miðlægt en þráin er vonlaus. Lýsingin á söknuðinum blandast nátt­
úrulýrík. Nánar tiltekið byrja bæði ljóðin á náttúrulýrík, síðan hefst
kvein skáldsins yfir vonlausum ástamálum og endirinn hjá báðum er sá
sami: ég elska en ást mín er ekki endurgoldin.
Andalúsíuljóð í þýðingu Daníels er 20. aldar úrval úr stærra safni
andalúsískra ljóða frá fjórum öldum sem sett var á bók árið 1243. Tæpur
helmingur ljóðanna fjallar um ástamál. Þótt aðeins sé litið á þau ljóð og
hins vegar þýðingar Daníels á ástarljóðum trúbadora má nánast velja ljóð
af handahófi úr hvorum flokki og finna ótal samsvaranir eins og hér.
Arabísk-rómönsk söngljóð
Á gullöld sinni var íslam heimsveldi. Miðstjórn var að vísu veik í nútíma
samanburði og fór dvínandi. En menning þess nærðist og þáði kraft af
miklu svæði, og þess naut máraríkið. Öflug tónlistaruppsveifla varð þar
á 8. öld og var einkum ættuð frá Persíu. Með tímanum leiddi menn­
ingarblandan í Andalúsíu til mikillar menningarlegrar nýsköpunar. Ein
sú helsta var á sviði ljóðasöngs. Sönglistin tvinnaðist þá æ meira saman
við ljóðagerðina og á 10. og 11. öld gat það af sér sérstaka grein ástarsöng­
ljóða sem minnir að ýmsu leyti á dægurtónlist, sungna af almenningi,
jafnvel var dansað við, enda varð hún svo vinsæl að óhætt er að tala um
ástarsöngva­bylgju. Erfitt er að rekja áhrif márískrar tónlistar út fyrir
máraríkið þar sem lögin eru hvergi varðveitt niðurskrifuð á nótum.
Textar þessara ástarsöngva eru hins vegar margir hverjir varðveittir.
Þeir voru nýmæli á sínum tíma. Tungumál þeirra var oft og tíðum ekki