Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.11.2011, Síða 81

Tímarit Máls og menningar - 01.11.2011, Síða 81
A r f l e i f ð m á r a n s TMM 2011 · 4 81 frumstæð í samanburðinum. Menningarþyrst fólk í nágrannalöndum mára hlaut að sækja þangað fyrirmyndir. Miklu meiri útskýringa væri þörf ef slíkt hefði ekki gerst. Arfleifð mára á Íslandi Áður hefur verið ritað um arabísk áhrif á íslenskan miðaldaskáldskap. Það gerði Guðrún Lange í Skírnisgrein 1992. Hún telur áhrifin býsna óbein og fremur hugmyndaleg en beinlínis bókmenntaleg. Hina hof­ mannlegu ást eða „andlegu ást“ sem þá varð tíska í Evrópu vill hún einkum skýra með arabísk­platónskum hugmyndum sem hafi síast inn í álfuna gegnum krossferðir og einnig um máraríkið. Platónsk ást, þar sem elskendurnir ná ekki að sameinast nema á andlegu plani, fann fótfestu innan íslams jafnt sem kristni og örvaði til bókmenntaafreka. Þannig má, segir Guðrún, lesa t.d. Kormáks sögu sem veraldlega allegóríu um leit mannsins að æðra marki með hjálp andlegrar ástar („Andleg ást. Arabísk­platónsk áhrif og „integumentum“ í íslenskum fornbókmenntum?“, Skírnir, vor 1992). Dæmi um nokkuð bein arabísk áhrif eru þó til: í þýðingu sem birtist í Hauksbók úr ritinu Diciplina Clericalis eftir gyðinginn Petrus Alfonsi sem var frá márísku Andalúsíu en fór síðan til Aragóníu og tók kristni árið 1106. Ritið er austrænt ævintýra­ og dæmisagnasafn, þýtt úr arabísku og persnesku m.m. (ferðir Sindbaðs eru þar á meðal þótt þær hafi ekki ratað í Hauksbók). Sveinbjörn Rafnsson hefur sýnt fram á að talsverð áhrif þaðan megi finna í íslenskum fornsögum, m.a. Eglu, og yngri ævintýrum („Sagnastef í íslenskri menningarsögu“, Saga 1992). Veruleg áhrif frá márum á Íslendinga gátu varla orðið öðruvísi en óbein. Sem áður sagði voru hinir hofmannlegu tískustraumar hluti af hringbylgju með upphafspunkt í Andalúsíu. En slíkir straumar flæddu öðruvísi í þá daga en nú. Talað orð og sungið barst munnlega frá manni til manns, ellegar í þýðingum og afskriftum sem einnig gengu frá manni til manns. Þessir straumar hlutu því að taka lit af þeim svæðum sem þeir fóru yfir, ekki síst af bókmenntalegu umhverfi og hefðum sem þar voru fyrir. Af því straumurinn frá Andalúsíu fór yfir Frakkland tók hann þar í sig nýja liti og tóna áður en hann streymdi áfram. Þaðan fór hann fremur sem sagnakvæði og sögur en sem lýrík. Þannig náði bylgjan til Norðurlanda og Íslands snemma á 12. öld. Í Noregi og á Íslandi voru þýddar og endursagðar riddarasögur úr suðrænu (mest frönsku) umhverfi, með ástina sem helsta viðfangsefni. Sömuleiðis komu hingað þjóðvísur og sagnadansar (e. ballads) úr
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.