Tímarit Máls og menningar - 01.11.2011, Síða 131

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2011 · 4 131
tugnum, þegar hann hóf að gefa mynd­
um sínum heiti, og tók að „mála af
krafti óhlutbundnar myndir af hlutum
sem hafa merkingu fyrir fólk (humanly
meaningful things)“. Hér er frekari
skýringa þörf – hvað er átt við með
„humanly meaningful“? – en þarna eru
alltént drög að nýstárlegu viðhorfi.
Mestur akkur er hins vegar í grein
Ásdísar Ólafsdóttur, ekki síst vegna
skipulegrar útlistunar hennar á form­
hyggju Karls og þróunar hennar í tím­
ans rás. En eins og Danto ýjar að er
formhyggjan ekki eini lykillinn að
myndlist Karls. Er hægt að horfa
framhjá fígúratífri vísan í mörgum
gvassmyndum listamannsins frá átt­
unda áratugnum, eða arftekinni merk­
ingu krossmarksins, sem er leiðarstef
margra mynda frá upphafi níunda ára­
tugarins?
Síðan eru það hagir listamannsins
sjálfs, sem sjaldan er rætt um. Að sönnu
vitum við ýmislegt um tónlistaráhuga
hans, sem auðveldlega má tengja við
myndlistina. En ýmsu öðru er ósvarað:
Hverjar voru til dæmis ástæður burt­
reksturs Karls úr dönsku akademíunni?
Hvað varð til þess að hann afréð að fara
ekki til Parísar, eins og nánast allir
félagar hans gerðu? Ekki voru aðstæður
hans erfiðari en þeirra. Hvaðan hafði
hann síðan hugmyndir sínar og inn­
blástur, þegar kom að útfærslu strang­
flatamyndanna á sjötta áratugnum?
Hvert var viðhorf hans til frönsku eða
skandínavísku strangflatalistarinnar
sem félagar hans brutu til mergjar í
myndlist sinni? Hvað með viðhorf hans
til félaga sinna meðal Septembermanna?
Allt eru þetta réttlætanlegar spurningar.
Og þó að fram komi að hin háþróaða og
agaða myndlist Karls hafi ef til vill verið
býsna dýru verði keypt, ætti það ekki að
skaða rykti listamannsins, hvorki í bráð
né lengd.
Unaðssemdir
munúðarvímunnar
Ekki er orðum aukið að myndlist Krist­
ínar Gunnlaugsdóttur frá Akureyri hafi
komið flatt upp á æði marga er hún kom
fram á sjónarsviðið seint á níunda ára­
tug síðustu aldar. Í straumröst hins böl­
móðuga „nýja málverks“, sem byggðist
m.a. á meðvituðu afturhvarfi til hins
frumstæða og „villimannslega“, birtist
mönnum „draumkennd, tímalaus og
mystísk“, en umfram allt fáguð myndlist
Kristínar með rætur bæði í frumkristni
og Býsans. Ýmsir, þar á meðal sá sem
þetta skrifar, veltu fyrir sér hvað lista­
konunni gengi til og hvernig henni
mundi takast að umplanta þessu ítalska
og rammkaþólska yrki í kaldan og lúth­
erskan jarðveginn hér uppi á Íslandi.
Seinni hluta þessara vangaveltna hefur
nú verið svarað, því myndir Kristínar
hafa notið mikilla vinsælda meðal
íslenskra listunnenda. Fyrir tilstilli
hennar hefur myndefni sem í aldaraðir
hefur verið tengt öðrum kirkjudeildum
órofa böndum meira að segja ratað inn í
helstu kirkjur á landinu. Ég nefni ein­
ungis íkonana tvo sem hanga sinn hvor­
um megin við háaltari Hallgrímskirkju,
og Maríumyndina miklu í Stykkis­
hólmskirkju. Og verður að segjast að
nokkurt hugmyndafræðilegt misræmi
hlýst af staðsetningu þessara mynda.
Hvað varðar fyrri hluta vangaveltna
minna og annarra um það hvað lista­
konunni gengi til, þá er ég enn ekki
sannfærður um að hægt sé að flytja rót­
gróna myndlistarlega og trúarlega hefð
rakleiðis milli ólíkra landa með þeim
hætti sem Kristín gerði við upphaf ferils
síns, til notkunar með fremur almenn­
um „andlegum“ eða „guðdómlegum“
formerkjum. Eða eins og Ásdís Ólafs­
dóttir segir í nýrri bók um listakonuna:
„Miðaldalist einkennist af flóknu