Tímarit Máls og menningar - 01.02.2016, Side 4

4 TMM 2016 · 1
Guðrún Nordal
Veisla í farangrinum
1
Á sama tíma og ég skrifa þessa hugleiðingu við ysta haf verða til um víða
veröld milljónir texta á öllum heimsins tungumálum sem raðast inn á
vefinn. Mannkynið hefur aldrei skrifað eins mikið og einmitt nú. Þessi
ofgnótt rafrænna texta, sem við tökum öll þátt í að búa til, veldur því að
við gefum fortíðinni og textum hennar æ minni gaum. Erum uppteknari
af stundlegum vangaveltum samfélagsmiðlanna en því að lesa eldri texta,
gamlar bækur frá fyrri öldum, skáldsögur og ljóðabækur frá síðustu öld eða
jafnvel síðustu jólum. Fyrir vikið er hætta á því að tengslin við auðlegð og
reynslu liðins tíma rofni, og um leið gæti slaknað á viðspyrnunni sem djúp-
stæður sögulegur skilningur veitir gagnvart vandamálum og áskorunum
tuttugustu og fyrstu aldarinnar – þó að við kærum okkur kannski ekki um
það.
Þegar ég hugsa um allt það ritaða mál á íslensku sem við eigum í handrað-
anum, í skjölum, handritum og prentuðum bókum sem fylla heimili og söfn,
koma tvær myndir upp í hugann: verða þessir textar lík í lestinni, íþyngjandi
yfirvigt á ferðalaginu inn í óþekkta framtíð, eða stórkostleg veisla í farangr-
inum?1 Verða handritin, skjölin, bækurnar, myndirnar og upptökurnar
lagðar í súr og gerður úr þeim ólystilegur súrmatur, eða munum við geta
dúkað borð hvenær sem er, safnað fólki saman og notið úrvalsins af gnægta-
borði menningarinnar? Getum við áfram á komandi tímum hlustað á raddir
aldanna og horft á gamlar myndir okkur til skemmtunar eða höldum við til
móts við nýja tíma án veganestis?
Íslenskan er ósýnilegi töfraþráðurinn í íslenskri sögu sem tengir hugsanir
frá elstu tíð og vangaveltur okkar sjálfra; sömu orðin enduróma í alls konar
samhengi, um leið og málið endurnýjar sig sífellt. Vissulega hefur íslenskan
breyst á þeim ellefu öldum sem liðnar eru frá landnámi. Við myndum ekki
skilja hjónin Ingólf Arnarson og Hallveigu Fróðadóttur ef við mættum þeim
á skemmtigöngu í Aðalstrætinu. Sérhljóðin hafa breyst svo mikið að torvelt
væri að fanga orðin af munni þeirra, sem mörg geyma líka aðra merkingu
en á landnámstíma. Þegar Ísland var að byggjast heyrðust örugglega fleiri