Þjóðarbúskapurinn - 01.08.1983, Side 74

72
einnig dregist saman að raungildi, þó minna, eða um 9%. í heild hafa tekjur af
óbeinum sköttum hækkað um 55% á þessu tímabili, en á móti vegur mun meiri
hækkun innheimtu beinna skatta, eða um 67%, og í heild er tekjuaukningin um
57% sem fyrr segir miðað við sama tíma í fyrra.
Um útgjöldin gegnir öðru máli, þar sem þau hafa aukist um 80% milli ára.
Utgjöld til heilbrigðis- og tryggingamála, sem nema um 38% af heildarútgjöld-
um ríkisins á þessu ári, jukust um 77% frá fyrra ári, og veldur þar mestu um
meira en tvöföldun á útgjöldum til heilbrigðismála. Af öðrum stórum mála-
flokkum má nefna, að útgjöld til fræðslu- og menningarmála jukust um 76%,
útgjöld til vega- og samgöngumála um 81% og kostnaður við almenna
stjórnsýslu jókst um nær 91%. Niðurgreiðslur jukust á hinn bóginn aðeins um
48% og uppbætur á útfluttar búvörur um 27%.
Horfurnar um framvindu ríkisfjármálanna það sem eftir er ársins verða að
teljast fremur óvissar. Með hliðsjón af þróuninni á fyrri helmingi ársins svo og
fyrirliggjandi áætlunum um veltu- og kostnaðarbreytingar á síðari helmingi
ársins virðist þó stefna í nokkurn rekstrarhalla á árinu öllu. Áhrif efnahagsað-
gerðanna í maímánuði síðastliðnum á afkomu ríkissjóðs svo og áhrif þeirra
skattbreytinga, sem síðar hefur verið gripið til (lækkun tolla og vörugjalda á
nokkrum vöruflokkum, lækkun innflutningsgjalds af bílum og niðurfelling álags
á ferðamannagjaldeyri), eru enn að ýmsu leyti óviss.
Um bein áhrif þessara aðgerða má segja, að þær feli í sér talsverða skerðingu
tekna ríkissjóðs miðað við fyrri áætlanir. í bráðabirgðalögunum frá í maí fólst
tekjumissir, sem var metinn um 400 milljónir króna á þessu ári. Auk þess er
talið, að lækkun og niðurfelling skatta, sem fylgdi í kjölfarið, gæti numið meira
en 100 milljónum króna til viðbótar. Erfiðara er að ætlast á um óbein áhrif
aðgerðanna á afkomu ríkissjóðs. Þó er vafalaust, að með aðgerðunum dregur úr
kostnaðarhækkunum á síðari hluta ársins. Á hinn bóginn er sennilegt, að
kaupmáttarskerðingin, sem í aðgerðunum fólst, muni leiða til samdráttar í veltu
— ekki síst innflutningi— og hafi þannig áhrif á innheimtu óbeinna skatta. Hver
endanleg niðurstaða verður, er erfitt að sjá nákvæmlega fyrir, en eins og fyrr var
getið virðist líklegt, að nokkur halli verði á ríkissjóði árið 1983.
Fjármál sveitarfélaga.
Samkvæmt úrvinnslu Þjóðhagsstofnunar úr reikningum sveitarfélaganna fyrir
árið 1981 námu heildarrekstrartekjur þeirra 1 661 milljón króna, samanborið
við 1 035 milljónir árið 1980, og höfðu þær því hækkað um rúmlega 60% milli
ára. Sem fyrr var uppistaðan í tekjum sveitarfélaganna skatttekjur, sem voru um
94% af heildartekjum, en tekjur af eignum og tilfærslutekjur 6%. Heildargjöld
án afskrifta árið 1981 námu 1 151 milljón króna og rekstrarafgangur upp í
eignabreytingar var því rétt um 510 milljónir króna. Hækkun gjalda miðað við
árið áður var um 58%, eða heldur minni en hækkun tekna. Mismunur tekna og