Náttúrufræðingurinn - 2020, Blaðsíða 21

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
21
Ritrýnd grein / Peer reviewed
Acinetobacter
Polaromonas
Paucibacter
Saccharopolyspora
Stenotrophomonas
Rhodoferax
Óflokkað
Microcoleus
Pseudomonas
Alkanindiges
Flavobacterium
Óflokkað
Halomonas Shewanella
UMRÆÐUR
Fábreytt vistkerfi hefur greinst
í grunnvatni í hraunalindum á eld-
virkum svæðum Íslands, meðal annars
þar sem grunnvatn rennur í Þingvalla-
vatn. Í þessum búsvæðum finnast tvær
tegundir grunnvatnsmarflóa, íslands-
marfló, sem skipta mætti jafnvel upp í
tvær duldar tegundir,4 þ.e. erfðafræði-
lega ólíkar tegundir sem eru óaðgrein-
anlegar að útliti, og þingvallamarfló,
eina tegundin í sinni ætt. Einnig hafa
fundist nokkrar gerðir bifdýra og bakt-
ería. Fleiri tegundir þrífast í grunnvatns-
lindunum en ekki er ljóst hverjar af þeim
eru bundnar við grunnvatnið og hverjar
teljast einnig til yfirborðstegunda (Ragn-
heiður Guðmundsdóttir o.fl. í undirbún-
ingi; Agnes-Katharina Kreiling, óbirt
gögn). Þetta einfalda vistkerfi er ekki að
fullu einangrað. Til dæmis er líklegt að
næringarefni, svo sem nitursambönd,
berist með regnvatni30 í grunnvatnið í
gegndræpum hraunum á Þingvöllum,
en allt að 10% af grunnvatninu þar er
talið eiga uppruna sinn í rigningarvatni
sem fallið hefur á svæðinu innan árs.31
Undirstaða vistkerfisins er þó að öllum
líkindum efnatillífandi bakteríur, sem
eru möguleg fæða eða/og sambýlingar
grunnvatnsmarflónna. Líklegt er að bif-
7. mynd. Hlutfallsleg tíðni bakteríuhópa sem
fundust í íslandsmarfló Crangonyx islandi-
cus (A) og í vatnssýnum og á glerkúlum (B).
Aðeins eru sýndir hópar með meiri tíðni en
0,1%. – Relative frequency of bacteria groups
which were found in Crangonyx islandicus (A)
and in water samples and on glass beads (B).
The figures present groups which were in fre-
quencies larger than 0.1%.
dýrin lifi á bakteríunum auk þess að nýta
ham marflónna og sníkja með því á mar-
flónum. Marflærnar sjálfar lifa hugsan-
lega að hluta hver á annarri auk þess að
nærast á bifdýrunum og bakteríunum. Ef
til vill má finna fleiri smásæjar tegundir
í ferskvatni hrauna, þar á meðal krabba-
dýr, og er slík athugun hluti af doktors-
verkefni Agnesar-Katharinu Kreiling
sem hún stundar við Háskólann á Hólum
og Háskóla Íslands.
ABSTRACT
UNEXPLORED BIODIVERSITY IN
ICELANDIC LAVA FIELDS
Freshwater ecosystems which are fed
by springs from lava fields are generally
richer than other freshwater ecosystems
in Iceland. The biota of the (spring- and)
groundwater of the lava fields have
though until recently not been stud-
ied, but at the turn of the last century
two endemic groundwater amphipods,
Crangonyx islandicus and Crymostygious
thingvallensis, were discovered. Analy-
ses of genetic variation within C. islandi-
cus indicates that it has diverged within
Iceland for millions of years and thus
survived in subglacial refugia in Iceland
during Ice age. This finding is also an
indication of an unexplored ecosystem
in the groundwater of the lava fields.
Through microscopic inspection of the
amphipods surface, various microscopic
organisms were observed and by anal-
ysis of DNA sequence variation differ-
ent protozoan ciliates were identified.
A phylogenetic analysis of the ciliate
sequences revealed that they belong to
families known to be epibionts on crus-
taceans. Analyses of DNA sequences of
bacteria from the amphipods and their
environment (eDNA) shows that the
amphipods harbour different species
than found in surrounding water, which
may either reflect symbiotic bacteria
or preferred food items. Two bacteria
groups characterize the amphipods,
Halomonas and Shewanella, both known
for being chemolitotrophic. They may
form the basis of the species poor eco-
system of the (spring- and) groundwa-
ter lava fields. Chemical analysis of the
groundwater system of the porous lava
fields suggest that it is influenced by
input from the surface, at least in ice-free
areas. Ongoing research on the biota of
freshwater springs aim to explore better
the subterranean ecosystem of the lava
fields in Iceland.
−0,6 −0,4 −0,2 0,0 0,2 0,4
−0
,4
−0
,2
0,
0
0,
2
0,
4
Ás 1
Á
s
2 SvSvTh
Th
Sa
Kl
Ki
Ki
Kl
Kl
Sv
Sv
Ka
Ve
Mi
Na
Na
Mi
Mi
Ga Ki
Sa
Sa
Ga
Ga Na
Kl
Ga
Sv
Kúlur
Vatn
Marflær