Náttúrufræðingurinn - 2020, Síða 60

Náttúrufræðingurinn
60
var. minutula, sem nú er talið samheiti
fyrir S. minutulus (Kützing) Cleve &
Möller.6 Þrjár tegundir af ættkvíslinni
Stephanodiscus eru taldar upp í yfirlits-
skýrslu Náttúrufræðistofu Kópavogs
fyrir árin 2007–2011:4 S. minutulus, S.
parvus og S. alpinus. Eins og fram kemur
hjá Ostenfeld og Wesenberg-Lund eru
skífulaga skeljar í tveimur stærðar-
flokkum í vatninu. Stærri flokkurinn er
stærri en Krammer og Lange-Bertalot8
gefa fyrir S. minutulus og S. parvus en
innan stærðarmarka fyrir tegundina S.
alpinus, sem nefnd er í yfirlitsskýrslu
Náttúrufræðistofu Kópavogs.
Á SEM-myndum sem teknar voru af
þessum stærri skeljum (4. mynd) eru
rákirnar mjög sýnilegar við jaðarinn þar
sem þær samanstanda af fleiri en einni
punktaröð. Þeim fækkar í eina punkta-
röð þegar nær dregur miðjusvæðinu.
Þar raðast punktarnir óreglulegar og
eru grófari. Einnig hafa frumurnar kúpt
miðjusvæði á annarri hliðinni (4. mynd
a) og íhvolft á hinni (4. mynd b). Þetta
hvort tveggja staðfestir að stærri skelj-
arnar tilheyra tegund af ættkvíslinni
Stephanodiscus og gæti hún verið sama
tegund og nefnd er S. alpinus Hustedt í
yfirlitsskýrslu Náttúrufræðistofu Kópa-
vogs. Gaddar sjást reyndar ekki fyrir víst
á myndunum (4. mynd) en gaddar eru á
S. alpinus.8 Þvermál mældra frumna var
um 13 til 15 µm. Þykkt frumna var mæld
um 4 µm. Rákir voru 9 til 11 á hverja 10
µm, mælt við jaðarinn. Höfundar telja
að greiningin þarfnist frekari skoðunar.
S. minutulus (Kützing) Cleve &
Möller (5. mynd). Þvermál mældra
frumna í Þingvallavatni var um 7 til 9
µm. Krammer og Lange-Bertalot8 gefa
þvermál S. minutulus á bilinu 2 til 12 µm.
Þykkt frumna mælist um 4 µm. Rákir
mældust 9 til 11 á hver 10 µm, mælt
við jaðarinn.
S. minutulus og S. parvus eru álíka
stórar og liggur munur þeirra aðallega í
miðjusvæðinu. Hjá báðum halda rákirnar
áfram inn að miðjusvæðinu (5. mynd a) en
S. minutulus hefur kúpt (e. convex) miðju-
svæði á annarri hliðinni og íhvolft (e.
concave) miðjusvæði á gagnstæðri hlið.8
S. parvus hefur slétt miðjusvæði.8 Eintök
sem skoðuð hafa verið í þessari rannsókn
við allt að 1.000× stækkun í ljóssmásjá,
og enn frekar í rafeindasmásjá, hafa haft
3. mynd. Aulacoseira subarctica (O. Müller) E.Y. Haworth úr Þing-
vallavatni. Hver gaddur við enda frumu kemur frá tveimur punktaröð-
um (einn frá þremur). – Aulacoseira subarctica (O. Müller) E.Y. Haworth
from Lake Thingvallavatn. Each spine at cell end emerges from two
(one from three) areolae rows. Rafeindasmásjá / SEM. Mælikvarði /
Scale bar = 10 µm.
2. mynd (a og b). Aulacoseira islandica (O. Müller) Simonsen úr Þingvallavatni.
– Aulacoseira islandica (O. Müller) Simonsen from Lake Thingvallavatn. Rafeindasmásjá / SEM.