Náttúrufræðingurinn - 2020, Qupperneq 119

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
119
3. mynd. Kort Vegagerðarinnar
yfir möguleg vegstæði. Kortið
sýnir leiðir sem fjallað var um
í síðara umhverfismatinu frá
2005. Vegstæðin L7 og L3 sýna
þá leið sem að endingu varð
ofan á. Kort: VSÓ Ráðgjöf fyrir
Vegagerðina.9
Rök fyrir því að halda í þáver-
andi vegstæði (Gjábakkaveg með
lagfæringum) voru m.a.: Góður
ferðamannavegur með útsýni yfir
Þingvallavatn. Kemur í veg fyrir
hraðakstur og gegnumstreymis-
umferð sem eykur niturmengun
vatnsins og gæti stuðlað að of-
auðgun þess. Hindrar eyðileggingu
á verðmætu vatnsupptökusvæði
undir Eldborgahrauni og röskun
á landslagi.
a Pétur segir meðal annars um þetta í bréfi til höfundar frá 4. nóvember 2016: „Ég fékk Jónínu Bjartmarz ráðherra [umhverfisráðherra júní 2006
til maí 2007] til að fara með mér á Eldborgahraunið til að stöðva veginn. Hún tók aðstoðarráðherrann með sér, sem er veðurfræðingur. Sem
framsóknarráðherra vildi hún ekki stöðva veginn, en úrskurðaði loftbornar niturmælingar áður en framkvæmdir hefjast og 5 ár á eftir.“
hafi ekki sinnt rannsóknarskyldu sinni.
Þessu hafnar ráðuneytið liðlega mánuði
síðar, 26. september 2007.
Tilgangurinn með því að mæla ákomu
loftaðborinnar köfnunarefnismengunar
var að greina áhrif staðbundinnar
umferðar. Einnig hefðu mælingar af því
tagi hugsanlega getað greint áhrif frá
iðnaðarstarfsemi í Hvalfirði. Það lá fyrir
að mælingar á úrkomu gætu ekki greint
þessi áhrif. Til dæmis segir í skýrslu Raun-
vísindastofnunar Háskólans um efnasam-
setningu í úrkomu á landinu að eftir að
hafa skoðað gögn byggð á mælingum á
úrkomu við Þingvallavatn sé ekki hægt
að sjá samhengi á milli staðbundinnar
umferðar og efna í úrkomu.14 Ein augljós
ástæða er sú að umferðin er mest þegar
veður er bjart og úrkoma engin. Engu að
síður varð það niðurstaða samráðs Vega-
gerðarinnar og Umhverfisstofnunar að
mæla köfnunarefni í úrkomu en ekki í
andrúmslofti eins og kveðið var á um.
Þegar höfundur kallaði eftir gögnum um
forsendur fyrir þessari niðurstöðu kom
hann að tómum kofunum. Því sendi Pétur
M. Jónasson 17. júlí 2008 stjórnsýslukæru
til umhverfisráðuneytisins vegna van-
efnda framkvæmdaraðila (Vegagerðar-
innar) á fullnægingu skilyrða í úrskurði
umhverfisráðherra um mælingar.
Umhverfisstofnun hafði fallist á
áætlun Vegagerðarinnar um mælingar
á úrkomu en ekki loftaðborinni ákomu
eins og kveðið var á um í úrskurði ráð-
herra frá því í maí 2007.13
Umhverfisráðuneytið vísaði kærunni
frá 27. október 2008 þar sem ráðu-
neytið taldi að ummælin um samráð við
Umhverfisstofnun væru ekki stjórnvalds-
ákvörðun heldur ráðleggingar. Skilyrði
um að mæla loftaðborna mengun var
því ekki uppfyllt, hvorki áður en fram-
kvæmdir hófust né fimm árum eftir að
þeim lauk. Ráðuneytið var upplýst um
málið en greip ekki til aðgerða þótt fram-
kvæmdir við veginn væru hafnar.
Málarekstur hélt áfram þrátt fyrir mót-
lætið. Í júní 2008 hóf Pétur málarekstur
gegn áformum Vegagerðarinnar um
eignarnám vegna vegalagningar um land
Miðfells (bréf 12. apríl og 30. júní). Pétur
var einn fjölmargra landeigenda. Kæra
hans (JP lögmenn 6. nóvember) til sam-
gönguráðuneytisins vegna ákvörðunar
um eignarnám var án árangurs.
Pétur sendi umboðsmanni Alþingis
kvörtun 5. október þar sem samgöngu-
ráðuneytið hafði ekki fallist á þá frómu
ósk hans að beita sér fyrir frestun fram-
kvæmd við veginn þar til ákvörðun
dómstóla lægi fyrir. Umboðsmaður
kemst að þeirri niðurstöðu 24. nóvem-
ber 2008 að samgönguráðherra hafi
haft valdheimildir til að verða ekki við
ósk um frestun framkvæmda.
4. mynd. Staðfesting um-
hverfisráðuneytis, 10. maí 2007,
á mati um umhverfisáhrif og
skilyrðið um mælingar á loftað-
bornu köfnunarefni.
Þingvallavatn
Arnarfell
Gjábakki
Mjóanes
36-03
361-01
Þingvellir
365-01
Laugarvatn
Djú
pá
37
-0
3
37-02
L3
L2
L12a
L7
L3+1V
L1
L2+1