Náttúrufræðingurinn - 2020, Qupperneq 121

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
121
6. mynd. Vegna fjölgunar erlendra ferða-
manna og vaxandi gegnumstreymisumferðar
eftir að Lyngdalsheiðarvegur var opnaður hef-
ur umferð um þjóðgarðinn fimmfaldast. Pétur
taldi að nýi vegurinn mynd kalla á ónauðsyn-
lega og óæskilega gegnumstreymisumferð og
þar með meiri loftmengun sem bærist í vatnið.
Það hefði frekari ofauðgun í för með sér sem
spillti lífríki þess, eins og mörg dæmi eru um.
Ljósm. Einar Á. E. Sæmundsen.
c Þýð. höf. Textinn í bréfi Vegagerðarinnar: „However, during the environmental impact assessment the Environment and Food Agency of
Iceland, which is a statutory consultee for such assessments, raised no objections concerning nitrogen pollution.“
Péturs á niðurstöðum héraðsdóms var
að einn dómara átti ættir að rekja til
Laugarvatns. Pétur taldi að sá dómari
hefði sýnt sér óvirðingu þegar hann
afþakkaði boð um að fá leiðsögn um það
landsvæði sem til umfjöllunar var.
Pétur vildi ekki gefast upp og lagði
sjálfur til það fé sem þurfti til að taka
málið fyrir í Hæstarétti. Dómur var
kveðinn upp í málinu 1. október 2009.18
Niðurstaða héraðsdóms var staðfest og
úrskurðað að hvor aðili um sig skyldi
bera sinn kostnað af málinu.
HEIMSMINJASKRÁ UNESCO
Þingvellir voru samþykktir á heims-
minjaskrá Menningarmálastofnunar
Sameinuðu þjóðanna, UNESCO, árið
2004 sem menningarminjar. Á þeim
tíma var það stefna íslenskra stjórn-
valda að svæðið kæmist einnig á skrá
UNESCO sem náttúruminjar. Það
kom skýrt fram af hálfu UNESCO að
ekki kæmi til greina að skrá svæðið
sem náttúruminjar á heimsvísu nema
verndun næði til vatnsins alls. Í bréfi
frá ICOMOS (International Council
on Monuments and Sites) til Sigríðar
Snævarr sendiherra Íslands í París
1. apríl 2004 segir meðal annars að
nefndin hafi móttekið bréf sem staðfesti
að íslensk stjórnvöld hafi samþykkt að
stækka verndarsvæðið („extend the
Buffer Zone“) til að það nái til vatns-
ins alls. Í sama bréfi segir að áform-
aður vegur megi ekki leiða til meiri
umferðar, halda beri ökuhraða innan
við 50 km á klukkustund og banna beri
flutning á hættulegum efnum.
Sú stefna íslenskra stjórnvalda að
Þingvellir kæmust einnig á skrá
UNESCO sem náttúruminjar var megin-
ástæðan fyrir því að Alþingi setti lög um
verndun Þingvallavatns og vatnasviðs
þess í maí 2005.4 Verndarsvæðið náði
til vatnsins alls og vatnasviðs þess og
er því margfalt stærra en sjálfur þjóð-
garðurinn (7. mynd). Vegur 365 er aug-
ljóslega í andstöðu við inntak og anda
laganna. Þar segir meðal annars í 3 gr.:
„Innan verndarsvæðisins er óheimilt að
gera nokkuð það sem getur spillt vatni
eða mengað það, bæði yfirborðsvatn
og grunnvatn.“
Vegagerðin gerði sér greinilega ljóst
að það var á brattann að sækja gagnvart
UNESCO. Í nóvember 2007 skrifaði
Vegagerðin því Heimsminjaskrifstofu
UNESCO (e. The World Heritage
Centre). Bréfið undirritar vegamála-
stjóri og er yfirskriftin: „Status of
Þingvellir on the UNESCO World Her-
itage list: The road Gjábakkavegur
[Staða Þingvalla á heimsminjaskrá
UNESCO: Gjábakkavegur].“ Þar segir
meðal annars: „Við mat á umhverfis-
áhrifum gerði Umhverfisstofnun, sem
er lögbundinn umsagnaraðili, engar
athugasemdir vegna niturmengunar.“c
Þessi fullyrðing Vegagerðarinnar er
ekki sannleikanum samkvæm. Í bréfi
Umhverfisstofnunar til Vegagerðar-
innar frá 10. október 2006 segir um
þetta: „Umhverfisstofnun tekur undir
það með kæranda [Pétri M. Jónassyni]
að rannsóknir á vistkerfi Þingvallavatns
sýni ótvírætt hvernig niturmengun
virkar og ljóst að aukning í magni köfn-
unarefnis (niturs) getur raskað jafn-
vægi í lífríki Þingvallavatns. Það er mat
Umhverfisstofnunar að náttúran eigi að
njóta vafans í þessum efnum og að við
lagningu Gjábakkavegar eigi að velja
þann valkost sem er í mestri fjarlægð frá
þekktum hrygningarsvæðum.“
Þegar Vegagerðin var beðin að leið-
rétta villandi erindi til UNESCO var
svarið að Vegagerðin hefði ekki vitað
betur (bréf til Umhverfisstofnunar
21. desember 2007). Vegagerðin neit-
aði einnig að senda leiðréttingu til
UNESCO. Sá sem þetta ritar sá sig því
knúinn til að skrifa UNESCO og upplýsa
að Vegagerðin hefði veitt stofnuninni
villandi upplýsingar.
Vegagerðin fékk fleiri erindi þar
sem reynt var að sýna fram á þá hættu
sem gæti fylgt nýjum vegi á þessum
stað. Á bls. 123 er texti úr bréfi til
Vegagerðarinnar frá 22. febrúar 2007.
Það sendu Ragnheiður H. Þórarins-
Helstu rök sem komu fram í kæru-
ferlum gegn framkvæmdinni: Helstu
fagstofnanir segja í umsögnum að
framkvæmdin hafi afar neikvæð áhrif
á landslag, náttúru svæðisins og lífríki
vatsins. Allt eru þetta verðmæti sem
eru einstök á heimsvísu. Bent er á að
gegnumstreymisumferð aukist (sjá 5.
og 6. mynd) og Heimsminjanefnd Ís-
lands mælir gegn framkvæmdum af
þeim sökum. Hætta á að verðmætum
grunnvatnsstraumi verði spillt. Fram-
kvæmdin er ekki í samræmi við lög
um verndun Þingvallavatns og vatna-
sviðs þess.3 Aðrir og betri valkostir eru
fyrir hendi.