Fræðaþing landbúnaðarins - 03.02.2006, Blaðsíða 84

lífssögu íslenska laxins og vistfræðilegra aðstæðna í vötnum og sjó er einstakt og
hefur vakið mikla athygli vísindasamfélagsins.
Þróun lífvera á eyjum er oft mjög sérstök og skýr. Frægasta dæmið um þetta eru
uppgötvanir Darwins á Galapagos eyjum. Þannig má líta á Island sem nokkurs konar
Galapagoseyja norðursins. Hér er allt að gerast, fyrstu þættir leikritsins í gangi, en á
Galapagos er leikritið komið lengra!
Við sjáum vaxandi sókn erlendra háskóla og vísindamanna í rannsóknir á íslenskum
vatnafiskum. I stuttu máli eru íslensku vatnafískamir óþijótandi auðlind til rannsókna
sem skiptir miklu máli við eflingu þekkingarsamfélags hérlendis og stöðu okkar í
alþj óðasamfélaginu.
Bein hagnýting þekkingarinnar
Dæmi um beina hagnýtingu þekkingar á sérstöðu íslenskra vatnafiska eru mörg. Gott
dæmi er þróun bleikjueldis. Hinn mikli breytileiki bleikjunnar hérlendis skapaði grann
fyrir öflugt kynbótastarf sem nú hefur skilað mjög góðum stofnum til eldis. Þetta
skiptir höfuðmáli í dag þegar bleikjueldi gengur vel og spáð er miklum vexti þess á
næstu árum. Þannig er Island í forystuhlutverki á þessu sviði og við höfum alla burði
til að halda því áfram.
Ljóst er að þekking á orsökum og þróun breytileika í náttúranni er hagnýtanleg með
ýmsu móti, til dæmis í líftækni og læknavísindum. Islensku vatnafiskamir era
spennandi hvað þetta varðar og má búast við mörgum nýjum verkefnum. Annað dæmi
er að veiðinýting og fiskrækt í ám og vötnum hérlendis tekur í æ ríkara mæli mið af
sérstöðu stofna og sérstæðri vistfræði svæða. Þetta hefur skilað sér í betri árangri
veiðanna og ræktunarstarfsins.
Rannsóknir hafa sýnt að veiðar á nytjastofnum sjávar geta haft áhrif á erfðaffæði
þeirra og þróun, sem til dæmis getur leitt til breytinga í kynþroskaaldri og vexti.
Vegna hins mikla breytileika og hraðrar þróunar hentar íslenska bleikjan vel til
sambærilegra rannsókna. Nýlega hófst alþjóðlegt verkefni með þátttöku vísindamanna
við Hólaskóla, Háskóla Islands og Hafrannsóknastofnunina þar sem þessi mál eru
rannsökuð og borin saman hjá þorski og bleikju.
Einfaldasta dæmi um hagnýtingu þekkingarinnar er námsefnisgerð fýrir skóla.
Hérlendis hefur vistffæði vatna og sérstaða fiskanna verið nýtt með myndarlegum
hætti í þessu skyni. Til dæmis má nefna námsefni um lífriki Vífilstaðavatns og
vettvangskennsla í grannskólum Garðabæjar því tengdu.
Nýting í ferðaþjónustu
Sportveiðar í íslenskum ám og vötnum eiga sér langa hefð. Laxveiðar á Islandi njóta
heimsfrægðar og hafa mikla efnahagslega þýðingu. Aukin þekking á vistfræði
vatnakerfanna skiptir hér miklu máli. Annars vegar skilar aukin þekking sér í betri og
árangursríkari veiðistefnu og hins vegar eykur aukin þekking virðingu veiðimanna
fyrir viðfangsefninu. Til dæmis hafa flestir laxveiðimenn mikinn áhuga á lífffæði
laxins. Aukin þekking skilar sér í meiri fræðslu sem aftur skilar sér í meiri áhuga og
ánægju veiðimannsins, sem að lokum getur skilað meiri arði til söluaðila.
82