Fræðaþing landbúnaðarins - 03.02.2006, Blaðsíða 357

Markmið
Um tjón af völdum þessa ryðsvepps lítið vitað enn, þó er ljóst að asparlaufíð hefur
visnað og fallið af trjánum í lok ágúst og getur það endurtekið sig ár eftir ár á stöðum
eins og í Hveragerði þar sem fyrst var vart við ryðsveppinn. Þetta styttir mjög þann
tíma sem öspin hefur til næringaröflunar og hlýtur að draga úr vexti hennar. Einnig
hættir þeim öspum sem verst fara út úr ryðinu til að kala, vegna þess að þær ná ekki
að undirbúa sig fyrir veturinn.
Megin markmið þessa verkefnis var að kanna hvort greina megi áhrif ryðsveppsins á
vöxt trjánna. Aðferðin felst í því að skoða breytingar á árhringjavexti með því að taka
kjama úr trjánum og mæla m.a. árhringjavöxt ár frá ári. Þess má geta að há fylgni er á
milli þvermáls og hæðarvaxtar í trjám almennt.
Efniviður og aðferðir
Valdir voru asparreitir á fjórum mismunandi svæðum á Suðurlandi (f. mynd). Þessir
staðir vom valdir vegna þess að vel hefur verið fylgst með þróun og útbreiðslu ryðsins
á þessum svæðum. Athugunarsvæði vora eftirtalin:
1. Hveragerði (A). Þar kom fyrsti faraldurinn upp sumarið 1999.
2. Þrastaskógur (B). Þar varð ryðsins fyrst vart sumarið 2000 en fyrsti faraldurinn
varð 2001.
3. Laugarvatn (C). Þar fannst ryð sumarið 2001, en fyrsti faraldurinn geisaði
2002.
4. Haukadalur (D). Þar fannst ryð sumarið 2004, en fyrsti faraldurinn geisaði
2005.
Kjamasýnum var safnað í nóvember 2005, úr 10-15 trjám á hverju svæði. Sýnin vora
undirbúin og árhringir mældir á Rannsóknastöð skógræktar, Mógilsá. Unnið var með
mæligögn með aðferðum árhringjafræða (dendrochronological methods) í nóvember
og desember 2005.
Niðurstöður og umræður
2. mynd sýnir meðalárhringjabreiddir í öspum frá mismunandi svæðum á Suðurlandi.
Aspimar í Hveragerði sýna niðursveiflu í árhringjavexti frá árinu 1999, árið sem fyrst
varð vart við ryð á blöðum alaskaaspar á landinu. Mjög nálægt sýnatökustað (20m)
eru lerkitré og hafa þessar aspir orðið fyrir miklum skemmdum undanfarin ár. Samt
lítur út fyrir að trén hafí að einhverju leyti byrjað að ná sér á síðustu áram eða frá
2003, en vöxturinn er ekki nálægt því sem hann var fyrir 1999 þegar breidd
meðalárhringja var um og yfir 5 mm á ári.
I Þrastaskógi koma áhrifin fyrst fram í vexti árið 2000 en þá er talið að sveppurinn
hafi verið byrjaður að breiðast fyrir Grímsnes og nágrenni. Tré í þessum reit era mun
eldri en í öðram reitum. Arhringjavöxturinn árin áður en ryðið gerir vart við sig er um
2,5 mm en fellur niður í 1,5 mm eftir 2000.
A Laugarvatni sést mjög afgerandi niðursveifla í vexti fyrst árið 2002 og er mjög lítill
vöxtur í öspunum árin þar á eftir. Meðalárhringjabreiddin var 4-6 mm fyrir ryð en
fellur niður í 1,5 mm frá árinu 2002. Ryðsveppurinn virðist því vera mjög skæður í
þessum skógarreit og hefur neikvæð áhrif á vöxt aspanna. I Haukadal var fyrst vart
við ryðsvepp á öspum sumarið 2004 en fyrsti faraldurinn var sumarið 2005. og
355