Fræðaþing landbúnaðarins - 03.02.2006, Page 412

Fræðaþing landbúnaðarins 2006
Skógarkerfill - ágeng jurtategund í íslenskri náttúru
Sigurður H. Magnússon1, Ingvar Bjömsson2'3 og Bjami E. Guðleifsson2
1Náttúrnfræðistofnun íslands, Reykjavíkursetur
2Landbúnaðarháskóli íslands, Möðruvöllum
3Búgarður - Ráðgjafaþjónusta á Norðausturlandi
Yfirlit
Skógarkerfill er ágeng sveipjurt sem sennilega var flutt sem garðplanta til landsins og
hefur breiðst út á íslandi frá því upp úr 1920. Skógarkerfill er víða slæðingur í rótuðu
landi, þó síst á Suðausturlandi og breiðist hann nú um landið í vegköntum. Hann er
yfirleitt einær eða tvíær (vetrareinær) og móðurplantan deyr að lokinni blómgun, en
nýjar plöntur geta myndast með hliðarvexti úr bmmum á efsta hluta rótarinnar. Fræ
lifa yfirleitt bara einn vetur og því safnast ekki mikill fræforði í jörðu. Beit og sláttur
geta haldið honum niðri, og honum má eyða með úðun. Endurtekin úðun með
gjöreyðingarlyfinu Roundup snemma vors hefur reynst best.
Inngangur
Ágengar (e. invasive) em þær plöntur nefndar sem verða ríkjandi og geta eytt eða
útrýmt þeim gróðri sem fyrir er á staðnum og ógna líffræðilegri fjölbreytni á hinum
nýja vaxtarstað (sjá t.d.
http://www.iucn.org/themes/ssc/pubs/policy/invasivesEng.htm). Nokkuð hefur verið
rætt um hættu á að innfluttar og ágengar plöntutegundir geti reynst skaðlegar íslenskri
náttúru og er alaskalúpínan oft nefnd sem dæmi. Um þetta em skiptar skoðanir
(Aðalsteinn Sigurgeirsson 2005).
Skógarkerfill (.Anthriscus sylvestris (L.) Hoffm.) er ágeng tegund sem á sér fremur
stutta sögu hér á landi. Líklegt er að hann hafi verið fluttur hingað sem skrautjurt í
garða á fýrsta fjórðungi síðustu aldar en hann var fyrst skráður hér árið 1927 (Ingimar
Óskarsson 1932). í seinni heimsstyrjöldinni var hann orðinn allalgengur í görðum og
við herbúðir í Reykjavík og nágrenni (Ingólfur Davíðsson 1967). Hann breiddist síðan
nokkuð hratt út um land bæði í þéttbýli og sveit og um 1950 óx hann víða um land
(Ingólfur Davíðsson 1967). Á síðustu ámm hefur kerfillinn breiðst enn meira út og
fundið sér búsvæði í gömlum lúpínubreiðum, aflögðum túnum, vegköntum og á grasi
vöxnum ár- og lækjarbökkum (Eyþór Einarsson 1997, Hörður Kristinsson 1997,
Borgþór Magnússon o.fl. 2004). Hann myndar víða þéttar breiður sem em mjög
áberandi snemmsumars þegar hann er í blóma. Þótt vistfræði skógarkerfils hafi lítið
verið rannsökuð hér á landi er ljóst að hann hefur vemleg áhrif þar sem hann nær að
koma sér fyrir. Hann er hávaxinn og öflugur í samkeppni við lágvaxnari tegundir og
ryður því mörgum þeirra úr vegi. Svipaða sögu er að segja í öðmm löndum þar sem
skógarkerfill hefur verið fluttur í ný heimkynni.
Hér verður skógarkerfli lýst stuttlega og gerð grein fýrir lífsferli hans, kjörlendi og
áhrifum á annan gróður og sagt frá aðferðum sem notaðar hafa verið erlendis til að
halda honum í skefjum. Greint verður frá aðgerðum í Eyjafirði í þeim tilgangi að hefta
útbreiðslu hans.
410