Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2013, Side 99

Bókmenntarannsóknir Stefáns Einarssonar
Writers (Saga íslenskra lausamáls-
höfunda) 1800-1940 kom út 1948,
History oflcelandic Literature 1957
(endurprentuð síðar), og 1961 kom
Islensk bókmenntasaga 874-1960,
sem er sama verk verulega aukið,
og loks Austfirsk skáld og rithöf-
undar 1964. Auk þessa efnis, sem
birtist í bókum, birti Stefán mikinn
fjölda greina og ritdóma í íslenskum
og erlendum tímaritum, framan af
einkum um samtímabókmenntir, en
eftir því sem tímar liðu birti hann
meira um bókmenntir og þjóðfræði
fyrri alda, oft með ábendingum um
erlendar hliðstæður.
Þegar Skáldaþing kom út voru
tveir áratugir liðnir frá fundi þeirra
Richards Beck og Stefáns í Iþöku,
og Stefán hefur sannarlega ekki
legið á liði sínu, eins og skrá um
birt ritverk hans 1929 til 1948 leiðir
í ljós. Skáldaþing er tæpar 500 bls.,
og þar em tuttugu ritgerðir um íslensk
ritverk og rithöfunda. Um nær allt
er fjallað á grundvelli rækilegrar
könnunar á frumheimildum, þeim
ritverkum sem um er fjallað, en jafin-
framt nákvæmrar rannsóknar á svo
kölluðum eftirheimildum, það er heimildum um ævi skáldanna, ritdómum um verk þeirra og
öðm sem um þau hefur verið skrifað.
Margir þeirra höfunda sem Stefán fjallar um í Skáldaþingi nutu að verðleikum mikilla
vinsælda og virðingar á fyrri hluta tuttugustu aldar en eru þó lítið lesnir nú orðið og hafa
fremur lítið verið rannsakaðir af fræðimönnum. Eg nefini Jón Trausta, Einar H. Kvaran, Þor-
gils gjallanda, Indriða Einarsson, Guðmund Friðjónsson, Guðmund Kamban, Kristmann
Guðmundsson og Guðmund Gíslason Hagalín. Stefán var einnig snemma á ferð með greinar
um Jón Thoroddsen, Gest Pálsson og Gunnar Gunnarsson.
Bestu greinar Stefáns einkennast af skörpum skilningi á sérkennum höfundanna og
megineinkennum verka þeirra. Ég gæti nefnt Þætti af Einari Kvaran, sem er lengsta greinin í
Skáldaþingi og birtist í fímm áföngum í Eimreiðinni á ámnum 1937-38. Þar lýsir Stefán mjög
greinilega bæði persónueinkennum og höfundareinkennum Einars og túlkar bækur hans með
samúðarskilningi, en þó engan veginn gagnrýnislaust. Verkin voru misjöfn, og það kemur
skýrt fram í greininni. Prýðilegar eru einnig greinar hans þar um Þorgils gjallanda, Guðmund
Friðjónsson og fleiri höfunda, svo að lítt hefur verið um bætt síðan.
DR. STEFAM El NARS.SOM
97