Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2013, Blaðsíða 102

Múlaþing
til Stefáns, þar sem hann svaraði fyrirspum
um Bemfírðing nokkum, að réttara væri að
tala um hann sem smið sem orti en skáld sem
var góður smiður.
Stefán Einarsson var alla tíð laus við til-
hneigingu sem víða gætti á hans dögum til að
draga skýr mörk milli „fínna“, viðurkenndra
bókmennta og lítils metinna afþreyingar-
bókmennta. Þannig tjallar hann í History of
Prose Writers bæði um revíur og veikburða
tilraunir reykvískra höfunda til að skrifa
glæpasögur. Þessi aðferð gefur breiðari
mynd af bókmenntastarfsemi en umíjöllun
sem bundin er við viðurkennd úrvalsverk, en
hún takmarkar líka möguleika á nákvæmri
umljöllun um hvem og einn. Samt sem áður
gerði Stefán skýran greinarmun á gæðum og
mikilvægi verka og hafði næmt auga fyrir
því sem sannarlega var snjallt og fmmlegt.
Margir háskólakennarar og aðrir fræði-
menn temja sér nokkuð hátíðlegan og form-
fastan stíl sem ekki er alltaf aðlaðandi fyrir
venjulega lesendur og veitir lítið svigrúm til
gamansemi. Þetta var mjög ríkjandi á dögum
Stefáns. En rit hans einkennast af látlausum
stíl, og sumar athugasemdir hans em býsna grallaralegar. Þannig segir hann um Fjölnismenn-
ina Jónas og Konráð í grein sem birtist 1935 á hundrað ára afrnæli Fjölnis: „Þeir virðast að
eðlisfari alveg eins mikið vera gagnrýnir skarfar eins og hugsjónaríkir guðspjallamenn nýs
boðskapar" (Skáldaþing, bls. 13). Og þegar hann hefúr í annarri grein rætt um lítil afköst
raunsæishöfunda í lok nítjándu aldar, bætir hann við: „Aftur á móti hafði frú Torfhildur
Hólm gert öllum þessum mönnum skömm til í vinnubrögðum, rutt úr sér tveimur stóreflis
skáldsögum..." (bls. 98). Samhengið sýnir að þetta er ekki sagt Torfhildi til hnjóðs. I Islenskri
bókmenntasögu segir um Tómas Guðmundsson: „Tómas tilheyrði skáldakynslóð, sem brast
í rómantíska ljóðkveinstafí rétt upp úr fyrra stríði.“ Þama gætir sjálfsagt áhrifa frá Þórbergi.
Verk Stefáns Einarssonar bera lengst af vitni vönduðum fræðilegum vinnubrögðum, og
vald hans á þeim kemur skýrast fram í því sem hann samdi á ensku og var ætlað ffæðimönnum
og stúdentum. I bókmenntaskrifum á íslensku tók hann réttilega tillit til þess í framsetningu
og frágangi að lesendahópurinn var annar, og þá fær austfirskur húmor hans einatt að njóta
sín. Gamansamar athugasemdir nálgast þó stundum fáránleikastíl í síðustu verkum Stefáns,
jafnframt því sem margt smátt er tínt til sem ekki er augljóst að erindi eigi á prent. Sjúkdómur
hans mun hafa haft þar áhrif.
Stefáns Einarssonar er ekki oft getið í bókmenntarannsóknum nú á dögum, en spor hans
liggja þó víða. Framlag hans er merkilegt, mikið að umfangi, skilaði sínum tíma drjúgum
þekkingarauka og átti snaran þátt í kynningu íslenskra bókmennta á alþjóðlegum vettvangi.
ÍSLENSK
BÓKMENNTASAGA
874-1960
Eltir
stefAn einarsson
PRÓFF.SSOR
SNÆBJÖRN JÓNSSON 8c CO. H.F.
THE ENGLISH BOOKSHOP
Titilblað Islenskrar bókmenntasögu 874-1960.
100