Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.2013, Qupperneq 119

Nokkrir skemmtilegir þættir úr lífi Stefáns
Stefán og Ríkharður hittust í fyrsta sinn á íslenska bókasafninu í íþöku í Bandaríkjunum
sumarið 1928. Stefán vildi ráðast í að rita hina mjög svo vanræktu íslensku bókmenntasögu
19.-20. aldar en hann treysti sér ekki til að gera kveðskapnum nógu góð skil þar sem hann
væri enginn bókmenntafræðingur. Stefán spurði þá Ríkharð hvort hann vildi ekki taka að sér
ljóðskáldin og Ríkharður var fús til þess. Þannig skiptu þeir með sér verkum og unnu næstu
árin eftir þessu samkomulagi að íslenskri bókmenntasögu í fræðistöð Halldórs Hermanns-
sonar í Iþöku. Arið 1948 kom út bók Stefáns History oflcelandic Prose Writers 1800-1940
og árið 1950 bók Ríkharðs um ljóðskáldin, History oflcelandic Poets 1800-1940.
En Stefán og Ríkharður áttu fleira sameiginlegt en fæðingardag og ár - nefnilega ein-
kennilegt aksturslag, eða skort á aksturshæfni. Reynsla þeirra af aðal farartæki tuttugustu
aldarinnar var nefnilega heldur betur skrautleg en vandamálin ólík. Öfugt við Stefán ók Rík-
harður alltof hratt og var því framendi hans bíls áþekkur afturendanum á bíl Stefáns. Sumir
töldu best að Ríkharður seldi bílinn sinn og hætti akstri með öllu. Vonast hafði verið til að
útafkeyrslum hans fækkaði þegar úrbætur í vegamálum urðu til þess að nýir þráðbeinir vegir
voru lagðir í Norður-Dakota. Ahrifm urðu þó aðeins að Ríkharður jók hraðann og lenti af
enn meiri þunga á kartöflugörðum og ökrum.
Sundferðir
Líkt og með aksturslagið þá vildi Stefán fá að hafa sinn háttinn á því hvar og hvenær hann
kæmist í sund. Þannig var að hann taldi það ekki eftir sér að þurfa að fara yfír girðingar og
annarra manna lóðir til að komast stystu leið niður á baðströnd ef þangað vildi hann komast.
Sem rúsínan í pylsuenda þessarar greinar fylgir hér eilítið stytt og endursögð frásögn
Haraldar Bessasonar (Bréf til Brands, 1999, bls. 85-86) um sundferð hans og Stefáns Einars-
sonar í Iþöku 1958. En við svo margt lífínu, fór Stefán ótroðnar slóðir og lét ekkert aftra sér
frá því að ná ætlunarverki sínu:
Stefán hringdi í mig á slaginu sex, þá kominn á fætur fyrir stundu og búinn að taka upp sund-
skýluna. Ég vissi að svo árla morguns væra baðstaðir við Iþöku lokaðir. Stefán kunni lausn áþeim
vanda, hægt væri að finna sæmilega greiða leið milli húsa niður á ströndina við Cayuga vatnið.
Mér leist afar illa á ráðagerð Stefáns, en lét mér síðar skiljast að hún hefði verið í fullu
samræmi við ríkjandi lífsviðhorf hans. Stefán var, ef svo mætti að orði komast, ókvalráður
maður í hvívetna. Leiðin lá meðal blómabeða, við urðum að klifra yfír grindverk og létu varð-
hundar ófriðlega. Stefán hélt ró sinni, sagði „hvuttana“ meinlausa, hafði gelt þeirra að engu og
fór ótrauður yfir grindverkið.
Þegar út í vatnið var komið fannst mér nokkuð kalt og ákvað að halda mig á grynningum
við landið. Stefán stefndi hins vegar út á dýpið á miðju vatninu, og var strax kominn óraleið
frá landi. Sundlag hans var undarlegt og olli mér áhyggjum svo að ég tók að hrópa til hans
vamaðarorð. „Ég flýt eins og korkur,“ kallaði Stefán þá til baka. Vora það orð að sönnu því
að einhvem veginn tókst honum að halda sér á floti án áreynslu þó að venjuleg sundtök hefði
hann sýnilega aldrei lært.
117