Andvari - 01.01.2014, Blaðsíða 180

178
HEIMIR PÁLSSON
ANDVARI
Þetta bendir vitaskuld til þess að kenningalistar hafi verið til sjálfstæðir
áður en Skáldskaparmál voru sett saman. Því er einnig gefandi gaumur að
í kynningum ása og ásynja í Gylfaginningu koma stundum fram efnisatriði
sem myndu sóma sér vel í kenningum en skjóta ekki upp kolli þar. Vitaskuld
gefur það til kynna að meira hafi verið til af sögum en kenningarnar einar eru
til vitnis um. Margt hefur lent í glatkistu.
Langsennilegast er að skáldefnunum hafi verið ætlað að læra kenningalist-
ana orði til orðs, en eins og síðar verður nánar rætt er líka sennilegt að dæmin
hafi verið lærð. Tvennt bendir ótvírætt til þess í handritinu DG 11.
Skáldskaparmál hefjast með fjórða kveri í DG 11, og hefur þá raunar fyrri
hluta bókar verið lokið með heilsíðumynd af Ganglera og goðaþrenningunni.
Eins og í fyrri hluta handritsins eru fyrirsagnir margar og hafa verið sérlega
áberandi þar eð þær voru í tiltölulega skærum rauðum lit. Eins og Carruters
bendir á og allir kennslubókahöfundar vita er það örvandi fyrir minnið að
bókarsíður og opnur séu gerðar eins minnisstæðar og unnt er. Nemum er þar
með gert auðveldara að muna efnið, koma því fyrir á öruggum stað í minninu.
Til áminningar og til að auðvelda námið eru vafalítið þau merki sem sett
hafa verið á blaðrönd og eru sérlega áberandi þar sem vísnadæmi eru þétt í
fjórða kveri. Merkt er við hvert einasta dæmi á köflum með litlu v á blað-
röndinni. Hér er varla vafi á að merkin eru sett notandanum til áminningar:
Lærðu þetta dæmi!28 Síðar verður ljóst hvaða aukaávinningur fæst með dæm-
anáminu.
Astæða er líka til að benda á að næstum öll dæmi Skáldskaparmála eru
vísuhelmingar, ferskeytlur án endaríms. Þetta er nægilegt vegna þess að ein-
ungis er verið að gefa dæmi um kenningar eða heiti og hvor vísuhelmingur í
dróttkvæðri vísu er oftast efnisheild og stílfræðilega sjálfstæður. En það segir
sig líka sjálft að það er mun fljótlegra og auðveldara að læra vísuhelming en
heila vísu. Þess vegna er þetta hagkvæmt fyrir utanbókarnámið.
Hvers er þörf?
Það er vitanlega dálítið háð aðstæðum hvað skáld á 13. öld og síðar þarf á
miklum orðaforða um heiðna guði og gyðjur að halda. Jafnvel hjá 12. aldar
skáldi eins og Einari Skúlasyni er það mjög bundið yrkisefni hvort hann
þarf á heiðnum kenningum að halda. Þannig yrkir hann Geisla að kalla má
alveg lausan við heiðnar (fornar eða nýjar) kenningar en að sama skapi er
Öxarflokkur hans þrunginn heiðnum gullskenningum, sem gjarna eiga sér
rót í tárum Freyju eða þá þeirri ágætri sögn sem segir að dóttir hennar heiti
Hnoss - og þar með verða allar hnossir (nú segðum við víst öll hnoss) dætur
Freyju! Einar reynist einnig kunna ágæt skil á nöfnum Ægisdætra, aldanna.