Andvari - 01.01.2014, Blaðsíða 195

ANDVARI
AÐ LÆRA TIL SKÁLDS - TILRAUN UM NÁM
193
en í sjálfu sér má vel leiða að því líkur að það hafi fyrst verið hugsað sem konunga- eða
höfðingjatal, því í báðum gerðum eru taldir nokkrir jarlar sem ekki eiga sér nein skáld
(Edda III 1880-87, 257 og 266; sbr. Heimi Pálsson 2013, 95 og 217 nm.).
21 Því fer að vísu fjarri að öll skáld Skáldskaparmála komi líka fyrir í Skáldatali, en talsverður
stuðningur getur samt verið að því.
22 í formála útgáfunnar 2013 er sýnt að lögsögumannatalið er, svo lengi sem endist, alveg sam-
hljóða lögsögumannatali Ara fróða í Islendingabók og eftir að Ara sleppir ber því saman
við annála.
23 Oft hefur verið bent á að upphaf Skáldskaparmála og Gylfaginningar eru hliðstæð í
Konungsbókargerðinni, þar sem segir að Ægir „gerði ferð sína til Ásgarðs, en er Æsir vissu
ferð hans var honum fagnat vel ok þó margir hlutir með sjónhverfingum.“ (Edda 1998, 1).
Ægir er hér greinilega í hlutverki Ganglera. Hafi höfundur hugsað sér að halda síðan áfram
á sama hátt, láta Ægi bera upp spurningar en goðin svara, tekst það aðeins um hríð, og er
Bragi einn til svara fyrir æsi, og smám saman leysist samtalsformið upp.
24 Hér nægir að benda á ritgerð Einars Ólafs Sveinssonar, Dróttkvæða þáttur, sem birtist í
Skírni 1947 og var endurprentuð í ritgerðasafni Einars, Við uppspretturnar 1956.
23 It is apparent from the examples Snorri gives not only that most kennings for people are
við(r)kenningar, but also that most kennings for individuals are forngfn: expressions where
the name of the person referred to is not used. Við(r)kenningar and fornafn are overlapping
sub-categories of kennings and are usually kend heitr, all kennings and ókend heiti are sub-
categories of the general class of heiti or ngfn. Only the pair kend heiti and ókend heiti are
exclusive categories. (Edda 1998, xxxiii)
26 Til hægðarauka leyfi ég mér að benda á rit Mary Carruthers The Book ofMemory, sem kalla
má biblíu í þessum fræðum. Því miður hefur fátt verið skrifað rækilegt um minnisþjálfun á
miðöldum hér, og er gleðilegt að sjá nýja bók sem þau ritstýra Pernille Hermann, Stephen A.
Mitchell og Agnes Arnórsdóttir: Minni and Muninn. Memory in Medieval Nordic Culture
(Acta Scandinavica 4, 2014).
"'7 Skáldamálsorðabókin Lexicon Poeticum kemst ótrúlega nærri því að ná yfir allan korpus
bundins máls á miðöldum. Til öryggis má nota stórfróðlegt rit Meissners, Kenningar der
Skalden. Það sem hefur farið framhjá fránum augum Sveinbjarnar, Finns og Meissners er
naumast þess virði að sjá það!
28 Þessar merkingar koma fyrir á stöku stað í Gylfaginningu en verða sjaldgæfar eftir 4. kver í
Skáldskaparmálum. Maja Backvall hefurfjallað um Gylfaginningarmerkingarnar (2013) án
afgerandi niðurstöðu, en þegar horft er á heildina hér í Skáldskaparmálum er naumast vafi á
að þær eru ætlaðar nemandanum. - Svipaðar merkingar á blaðrönd eru í Grágásarhandritum
(ábendingu um þetta þakka ég Helga Skúla Kjartanssyni; sjá útgáfu Finsens, http://www.
septentrionalia.net/etexts/gragas_skalholtsbok.pdf) og eins má benda á merkingar í
Möðruvallabók, þar sem merkingarnar sýnast vekja athygli á vísum í textanum og eru
hugsanlega gerðar fyrir upplesara sem þá á að setja sig í sérstakar stellingar!
29 Þessi skilgreining er að kalla eins og Konungsbókargerð, nema þar er fyrsta spurningin
(réttilega) „Hvernig er ókend setning skáldskapar" (Edda 1998, 83).
30 Á þetta hefur Lasse Mártensson líka bent, t.d. 2013,45-49.
31 í meiri smáatriðum hef ég rakið þessar breytingar í bók minni „Bókþessi heitir Edda“.
52 Þótt líklegast sé að þessum vísum sé bætt inn í handritið vegna þess að pláss er til, er líka
mikilvægt að benda á að þær fengu inni í handritinu AM 748 14to og standa þar með þulum
(Edda II 1852,490-491) og hafa því greinilega víðar en í Uppsalagerð þótt eiga erindi með
efni Skáldskaparmála.
33 Að þessari niðurstöðu hafði Finnur Jónsson reyndar komist í útgáfu sinni á málfræðirit-
gerðunum, en samt gerði hann Wormsbókargerðina að aðaltexta en prentaði Uppsalagerðina