Andvari - 01.01.2014, Blaðsíða 56

54
SVAVAR GESTSSON
ANDVARI
vaktinni. „Þannig mun Bjarni Benediktsson hafa verið hlynntur breyt-
ingum á Faxaflóalínunni vorið 1952 (það er að hafa hana innar. - innsk
mitt. SG) en óttast „hörð mótmæli almennings.“"
Þannig er svipa almenningsálitsins komin á loft strax 1952 og það
var hún sem rak málið áfram allt til loka þegar 200 mílna landhelgin
var ákveðin. Það voru semsé alltaf átök, ef ekki opinberlega, þá á bak
við tjöldin, inni í stjórnkerfinu.
Útfærslan í 4 sjómílur hafði í för með sér að Bretar settu löndunar-
bann á íslenska togara sem var grafalvarlegt mál en fyrstu átta mánuði
ársins 1952 fóru 80% ísfiskaflans til Bretlands. íslensk stjórnvöld höfðu
því miklar áhyggjur af löndunarbanninu. í viðræðum við bresk stjórn-
völd lýsti Olafur Thors því að þeir einu sem nytu góðs af löndunarbann-
inu væru íslenskir kommúnistar. Ríkisstjórn Sjálfstæðisflokksins og
Framsóknarflokksins ákvað þá að efna til viðskiptaviðræðna við Rússa
sem enduðu með því að gengið var frá samningi við Sovétríkin um
sölu á sjávarafurðum til þeirra ríkja sem alltaf ella voru viðurstyggðin
uppmáluð á síðum Alþýðublaðsins, Tímans, Morgunblaðsins og Vísis.
Það mátti nota þau samt til að kaupa fisk - og Sovétríkin borguðu fyrir
fiskinn með olíu, Rússajeppum, Volgum og Moskovitsum.100
í bók sinni um landhelgismálið bendir Lúðvík Jósepsson fyrst á
mikilvægt atriði, semsé það að landgrunnslögin sem Ólafur Thors hafði
beitt sér fyrir að sett yrðu 1948 voru heimildarlög. í þeim var sjávar-
útvegsráðherra veitt heimild til „að ákvarða með reglugerð takmörk
verndarsvæða við strendur landsins innan endimarka landgrunnsins“
eins og stóð í landgrunnslögunum þar til lögin um efnahagslögsögu
og landgrunn voru sett 1979 þegar því var slegið föstu að efnahags-
lögsagan væri 200 sjómílur. í þessa setningu vitnar Lúðvík innan til-
vitnunarmerkja fremst í bók sinni. Ekki er vafi á því að sú staðreynd að
þetta voru heimildarlög hefur verið honum lengi ofarlega í huga áður en
hann varð sjávarútvegsráðherra. Hann hugsaði: Þarna er tækifæri. Um
það veit ég ekki en það hefði verið líkt þeim manni sem hér er fjallað
um. A grundvelli þessarar lagagreinar hafði sjávarútvegsráðherra hið
formlega vald í hendi sér.
Þegar kom fram á árið 1954 var rætt um það hver ættu að verða
næstu skref í landhelgismálinu. Löndunarbann Breta breytti þá orðið
engu fyrir íslendinga. A Alþingi lögðu allir þingmenn Vestfirðinga til
að landhelgislínan við Vestfirði yrði færð sérstaklega út í 16 sjómílur
og síðar komu fram hliðstæðar tillögur þingmanna Austfirðinga um