Peningamál - 23.11.2022, Blaðsíða 40

PENINGAMÁL 2022 / 4 40
Ný kjarasamningslota hefst við krefjandi aðstæð-
ur þar sem töluverð verðbólga fer saman við spennu á
vinnumarkaði (sjá kafla IV). Samkvæmt grunnspá bankans
hækka nafnlaun um tæplega 8% milli ársmeðaltala í ár og
að meðaltali um tæplega 6% á ári næstu þrjú ár. Miðað
við horfur um hóflegan framleiðnivöxt felur það í sér
mikla hækkun launakostnaðar á framleidda einingu eða
um 4¾% að meðaltali á ári á næstu þremur árum. Það
er töluvert umfram 2,5% verðbólgumarkmið bankans
og leiðir því til umtalsverðs verðbólguþrýstings frá vinnu-
markaði á spátímanum. Eins og rakið er í rammagrein 1
gætu þessar forsendur þó verið of bjartsýnar og verð-
bólguþrýstingur af vinnumarkaði því verið vanmetinn.
Verðbólguvæntingar
Skammtímaverðbólguvæntingar hafa lækkað á nokkra
mælikvarða ...
Samkvæmt nýlegri könnun á væntingum markaðsaðila
lækkuðu væntingar þeirra um verðbólgu til eins árs og
búast þeir við að hún verði rúmlega 5%. Væntingar
þeirra um verðbólgu eftir tvö ár eru aftur á móti óbreytt-
ar í 4% (mynd V-10). Niðurstöður haustkönnunar Gallup
benda til þess að stjórnendur fyrirtækja geri ráð fyrir að
verðbólga verði 5% að ári liðnu og 4,5% eftir tvö ár
sem er minna en í síðustu könnun. Væntingar heimila um
verðbólgu eftir tvö ár hækkuðu aftur á móti í 6%.
... en langtímaverðbólguvæntingar eru svipaðar og
þær voru í ágúst …
Markaðsaðilar gera ráð fyrir að verðbólga verði að
meðaltali um 3½% á næstu fimm og tíu árum og hafa
væntingar þeirra til lengri tíma heilt yfir lítillega lækkað
frá því í ágúst (mynd V-10). Verðbólguálag á skulda-
bréfamarkaði lækkaði einnig þegar leið á sl. haust og
var að meðaltali 3,4% í október en hefur hækkað aftur
nýlega (mynd V-11). Fimm ára álag eftir fimm ár var um
4% um miðjan nóvember sem er heldur hærra en það
var í ágúst. Langtímaverðbólguvæntingar stjórnenda fyr-
irtækja og heimila voru hins vegar óbreyttar samkvæmt
haustkönnunum Gallup. Búast fyrirtæki við að verðbólga
verði að meðaltali 4% á næstu fimm árum en heimili
vænta að hún verði 5%.
… og kjölfesta þeirra við markmið virðist hafa veikst
Þegar verðbólga hefur verið yfir markmiði í langan tíma
eykst hættan á að kjölfesta verðbólguvæntinga við mark-
mið veikist og því taki lengri tíma en ella að ná þeim aftur
niður í markmið (sjá umfjöllun í rammagrein 2). Þegar
verðbólguvæntingar heimila og fyrirtækja eru skoðaðar
nánar kemur jafnframt í ljós að hlutfall þeirra sem búast
Verðbólguvæntingar til 2 og 5 ára¹
1. ársfj. 2018 - 4. ársfj. 2022
1. Kannanir Gallup á verðbólguvæntingum heimila og fyrirtækja og könnun Seðla-
bankans á verðbólguvæntingum markaðsaðila. Miðgildi svara.
Heimildir: Gallup, Seðlabanki Íslands.
Fyrirtæki
Markaðsaðilar
Heimili
Verðbólgumarkmið
%
Mynd V-10
1
2
3
4
5
6
7
Eftir 2 ár Meðaltal næstu 5 ár
2021 202020192018202020192018 20212022 2022
Verðbólguálag á skuldabréfamarkaði1
Janúar 2018 - nóvember 2022
1. Meðaltal mánaða. Gögn til og með 18. nóvember 2022.
Heimild: Seðlabanki Íslands.
%
Mynd V-11
1
2
3
4
5
6
7
2 ára
5 ára
10 ára
5 ár eftir 5 ár
Verðbólgumarkmið
2018 2019 2020 2021 2022
Laun
1. ársfj. 2015 - 3. ársfj. 2022
Heimild: Hagstofa Íslands.
Launavísitala Vísitala heildarlauna
Breyting frá fyrra ári (%)
Mynd V-9
0
2
4
6
8
10
12
14
2021202020192018201720162015 2022