Peningamál - 23.11.2022, Blaðsíða 39

PENINGAMÁL 2022 / 4 39
sóttvarnaaðgerða á neyslumynstur, húsnæðismarkaði,
alþjóðlegar framboðskeðjur og hrávörumarkaði fóru að
ágerast. Áhrif stríðsins í Úkraínu hafa til viðbótar verið
víðtæk en frá því að það hófst hefur mátt rekja allt að 2/3
innlendrar verðbólgu til þessarar sameiginlegu undirliggj-
andi verðbólgusveiflu.
... og stór hluti stjórnenda fyrirtækja á von á enn
frekari verðhækkunum
Verð innlendrar vöru, einkum matvöru, hefur einnig
hækkað áfram undanfarna mánuði og nam árshækkunin
10,3% í október (mynd V-5). Hins vegar hefur heldur
dregið úr árshækkun á verði almennrar þjónustu, sem
nam 6,6% í október, en það má að hluta rekja til tals-
verðrar lækkunar flugfargjalda í haust. Flugfargjöld hafa
sveiflast mikið síðan í sumar en verið að meðaltali rúm-
lega fimmtungi hærri það sem af er ári en í fyrra. Ýmsir
undirliðir þjónustu, t.d. veitingaþjónusta, tómstundir og
menning, hafa einnig hækkað í verði undanfarið.
Niðurstöður haustkönnunar Gallup á væntingum
stjórnenda fyrirtækja sýna að enn á stór hluti þeirra von
á verðhækkunum þótt þeim hafi fækkað síðan í vor-
könnuninni. Tæplega tveir þriðju stjórnenda telja að verð
á eigin vöru og þjónustu hækki á næstu sex mánuðum
og tæplega 80% þeirra eiga von á hækkun aðfangaverðs
(mynd V-7). Það hversu hátt hlutfall stjórnenda á von á
frekari verðhækkunum endurspeglar m.a. aukna verð-
bólgu í viðskiptalöndunum og hættuna á að hækkandi
orkuverð í Evrópu smitist yfir í annað aðfangaverð.
Viðvarandi verðbólguþrýstingur frá vinnumarkaði
Samkvæmt þjóðhagsreikningum sem birtir voru í ágúst
sl. var launahlutfallið, þ.e. hlutfall launa og launatengdra
gjalda af vergum þáttatekjum, endurskoðað lítillega til
lækkunar. Nú er talið að það hafi verið 60,4% í fyrra
og um 0,6 prósentum yfir meðaltali síðustu tuttugu
ára. Hlutfallið hefur reynst tiltölulega stöðugt í gegnum
heimsfaraldurinn en töluverðar breytingar hafa orðið
á helstu áhrifaþáttum þess. Þannig hækkuðu laun á
vinnustund töluvert umfram framleiðni í fyrra og horfur
eru áþekkar fyrir árið í ár. Aukin verðbólga hefur hins
vegar vegið á móti og haldið aftur af hækkun hlutfallsins
(mynd V-8).
Launavísitalan hækkaði um 0,4% milli fjórðunga
og um 8,1% milli ára á þriðja ársfjórðungi. Frá því að
farsóttin barst til landsins hefur meðalárshækkun launa
verið um 7-8% hvort sem horft er til launavísitölu eða
vísitölu heildarlauna (mynd V-9). Laun hafa því hækkað
mikið á tímabilinu en aukin verðbólga grefur nú undan
kaupmætti. Enn er þó langt í að ávinningur tekjulægri
hópa af síðustu kjarasamningum glatist.
Verðbólga og framlag alþjóðlegrar verðbólgusveiflu1
Janúar 2018 - september 2022
1. Undirliggjandi alþjóðleg verðbólgusveifla er metin sem fyrsti frumþáttur út frá frum-
þáttagreiningu fyrir verðbólgu í 23 OECD-ríkjum fyrir tímabilið jan. 2000 - sept. 2022.
Framlag alþjóðasveiflunnar til verðbólgu hér á landi er síðan metið með aðfallsgreiningu
þar sem innlend verðbólga er skýrð með fasta og alþjóðasveiflunni (að viðbættu 2%
meðaltali alþjóðlegrar verðbólgu á tímabilinu).
Heimildir: Hagstofa Íslands, OECD, Seðlabanki Íslands.
Alþjóðleg verðbólgusveifla
Framlag annarra þátta
12 mánaða breyting (%)
Mynd V-6
2019 2020 2021
Verðbólga á Íslandi
-4
-2
0
2
4
6
8
10
12
20222018
Væntingar fyrirtækja um aðfanga- og afurðaverð
næstu 6 mánuði1
Mars 2012 - september 2022
1. Brotalínur sýna meðaltöl frá 2003.
Heimildir: Gallup, Seðlabanki Íslands.
Hlutfall stjórnenda (%)
Mynd V-7
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
20222021202020192018201720162015201420132012
Búast við hækkun eigin afurðaverðs
Búast við hækkun aðfangaverðs
Breyting í launahlutfalli og framlag undirliða
2019-20221
1. Launahlutfall er hlutfall launa og launatengdra gjalda og vergrar landsframleiðslu,
laun á vinnustund er launahluti launa og launatengdra gjalda á heildarvinnustund skv.
VMK, framleiðni vinnuafls er magn vergrar landsframleiðslu á heildarvinnustund skv.
VMK og flokkurinn „Annað“ sýnir framlag launatengdra gjalda og mismunar í árs-
breytingu vísitölu neysluverðs og verðvísitölu landsframleiðslunnar. Grunnspá
Seðlabankans fyrir árið 2022.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Laun á vinnustund
Verðbólga (VNV)
Breyting frá fyrra ári (prósentur)
Mynd V-8
2019 2020 2021
Launahlutfall
-10
-8
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
10
2022
Framleiðni vinnuafls
Annað