Peningamál - 23.11.2022, Blaðsíða 65

PENINGAMÁL 2022 / 4 65
í næstu spá í febrúar 2021. Kannanir bentu þá til að viðhorf
stjórnenda til ráðninga höfðu batnað, meðal annars vegna
jákvæðra frétta af væntanlegum bóluefnum. Fyrir vikið var
spáð minna atvinnuleysi, minni samdrætti í ráðstöfunartekj-
um og meiri vexti einkaneyslu á árinu 2021. Þegar komið var
fram í maí höfðu horfur breyst til muna og í stað samdráttar
í ráðstöfunartekjum var þá spáð tæplega 3% aukningu milli
ára (mynd 4). Skýrist það af því að atvinnuhorfur höfðu áður
reynst of dökkar. Í ljós kom að störf höfðu varðveist betur í
gegnum farsóttina og til viðbótar urðu launahækkanir meiri
en spáð hafði verið. Þá studdu vaxtalækkanir og aðgerðir
stjórnvalda einnig við ráðstöfunartekjur.
… en breyttar horfur um framvindu farsóttar léku einnig
stórt hlutverk …
Svartsýnar spár bankans á umfangi einkaneyslu skýrast þó
ekki eingöngu af því að vöxtur ráðstöfunartekna hafi verið
vanmetinn heldur einnig af þróun sóttvarnaaðgerða (mynd
5). Þegar leið á faraldurinn varð ljóst að heimilin gengu í meiri
mæli á uppsafnaðan sparnað en gert hafði verið ráð fyrir.
Neysluvenjur breyttust einnig og á meðan kaup á þjónustu
sem krafðist nálægðar urðu minni, jukust kaup á bílum og
öðrum varanlegum neysluvörum. Eins og sést á mynd 5 urðu
áhrif sóttvarna á neysluhegðun einnig minni í síðari smitbylgj-
um en í þeirri fyrstu. Víðtækari bólusetningar léku þar stórt
hlutverk en einnig aukin reynsla fyrirtækja í að laga starfsemi
sína að sóttvarnaaðgerðum. Þetta leiddi til þess að eftir því
sem á leið varð minni ástæða til að ætla að sóttvarnaráðstaf-
anir hefðu jafnmikil neikvæð áhrif á einkaneyslu og búist var
við í fyrstu.
… og fyrstu tölur Hagstofunnar bentu til minni vaxtar
einkaneyslu
Endurskoðanir Hagstofunnar á ársfjórðungslegum þjóðhags-
reikningum sem birtir voru á meðan farsóttin gekk yfir bera
einnig vitni um það hversu erfitt var að leggja mat á gang
hagkerfisins við þær fordæmalausu aðstæður sem uppi voru
á þessum tíma. Þannig bentu fyrstu tölur Hagstofunnar til
þess að einkaneysla hefði vaxið hægar á fyrsta fjórðungi
ársins 2021 en endurskoðaðar tölur sögðu til um (mynd 6).
Þá bentu fyrstu tölur fyrir vöxt einkaneyslu á öðrum fjórðungi
til þess að hún hefði dregist saman milli fjórðunga en nýrri
tölur gefa til kynna að hún hafi vaxið um ½%. Ítrekaðar
endurskoðanir Hagstofunnar þar sem einkaneysla reyndist
sterkari en áður var talið útskýra því einnig að hluta þær
breytingar sem urðu á einkaneysluhorfum í spám bankans
haustið 2021 og fram á vorið 2022.
Ráðstöfunartekjuspár Peningamála fyrir árið 20211
1. Spár PM 2020/2-2020/4 og 2021/1-2022/1 fyrir vöxt kaupmáttar ráðstöfunar-
tekna ársins 2021 ásamt nýjasta mati.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Breyting frá fyrra ári (%)
Mynd 4
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
Nýjast 22/1 21/4 21/3 21/2 21/1 20/4 20/3 20/2
Einkaneysluspár og umfang sóttvarna 20211
1. Breytingar á einkaneysluspám og umfangi sóttvarnaaðgerða stjórnvalda milli útgáfu
Peningamála út frá Oxford COVID-19 sóttvarnavísitölunni.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Oxford COVID-19 Government Response Tracker,
Seðlabanki Íslands.
Prósentur
Mynd 5
Einkaneysla (v. ás) Sóttvarnavísitala (andhverfur h. ás)
-4
-3
-2
-1
0
1
2
6
3
0
-3
-6
-9
-12
22/1 21/4 21/3 21/2 21/1 20/4
Vísitölustig
Áætlanir um ársfjórðungslegan einkaneysluvöxt 20211
1. Myndin sýnir mismunandi áætlanir Hagstofu Íslands á ársfjórðungslegri breytingu
árstíðarleiðréttrar einkaneyslu árið 2021 frá fyrstu birtingu á 1. ársfj. 2021 í maí 2021
til nýjustu birtingar í ágúst 2022.
Heimild: Hagstofa Íslands.
Breyting frá fyrri fjórðungi (%)
Mynd 6
-1
0
1
2
3
4
5
4. ársfj.3. ársfj.2. ársfj.1. ársfj.
Maí 2021
Ágúst 2021
Nóvember 2021
Febrúar 2022
Maí 2022
Ágúst 2022