Peningamál - 23.11.2022, Blaðsíða 42

PENINGAMÁL 2022 / 4 42

Rammagrein 1
Fráviksdæmi og óvissuþættir
Grunnspá Seðlabankans endurspeglar það sem talin er vera
líklegasta framvinda efnahagsmála á spátímanum. Efna-
hags horfur eru hins vegar háðar óvissu og geta breyst
verði breytingar á lykilforsendum spárinnar. Tveir veigamiklir
óvissu þættir í núverandi grunnspá lúta að komandi kjara-
samningum og alþjóðlegum efnahagshorfum.
Í ljósi þeirrar spennu sem er á vinnumarkaði er ekki úti-
lokað að samið verði um meiri launahækkanir en núverandi
grunnspá gerir ráð fyrir. Mögulegum áhrifum þess á þjóðar-
búið er lýst með sérstöku fráviksdæmi.
Ítrekað hefur þurft að færa alþjóðlegar hagvaxtarspár
niður í kjölfar innrásar Rússa í Úkraínu í febrúar sl. Horfur
hafa versnað enn frekar en grunnspá bankans gæti samt
sem áður reynst of bjartsýn ef grípa þarf til víðtækrar orku-
skömmtunar í Evrópu. Mögulegum áhrifum þess á innlendan
þjóðarbúskap er lýst í sérstöku fráviksdæmi.
Í lokin er fjallað um ýmsa aðra óvissuþætti sem geta
haft áhrif á hagvaxtar- og verðbólguhorfur hér á landi næstu
þrjú ár.
Fráviksdæmi: Kjarasamningar fela í sér meiri
launahækkanir en nú er gert ráð fyrir
Laun og tekjur hafa hækkað mikið undanfarin ár
Undanfarna tólf mánuði hafa nafnlaun hækkað um 8,1%
miðað við launavísitölu Hagstofu Íslands og hefur árshækk-
unin verið á bilinu 7-8½% frá því snemma á síðasta ári (mynd
1). Raunlaun hafa einnig hækkað mikið á þessu tímabili en
þó hefur hægt töluvert á hækkun þeirra undanfarna mánuði
í takt við hraða aukningu verðbólgu. Frá því í sumar hafa
raunlaun lækkað milli ára sé miðað við verðbólgu samkvæmt
vísitölu neysluverðs. Þau hafa þó haldið áfram að hækka milli
ára sé húsnæðisliður vísitölunnar undanskilinn.
Eins og sést á mynd 2 hafa raunlaun hækkað mikið
undanfarin ár: meðalhækkun þeirra á ári er tæplega 6% á
tímabilinu 2015-2018 en síðustu fjögur ár hafa þau hækkað
um ríflega 2% á ári að meðaltali. Eins og sést á mynd-
inni hefur kaupmáttur ráðstöfunartekna (sem tekur tillit til
vinnuframlags og allra tekna eftir skatt) einnig hækkað mikið
þótt kaupmáttur ráðstöfunartekna á mann hafi tekið að drag-
ast saman milli ára á öðrum ársfjórðungi í ár (nýjasta mæling
Hagstofunnar). Þann samdrátt þarf þó að skoða í samhengi
við mikla hækkun kaupmáttar undanfarin ár: að meðaltali
hefur kaup máttur ráðstöfunartekna á mann hækkað um
Nafn- og raunlaun1
Janúar 2018 - september 2022
1. Árshækkun launavísitölu Hagstofunnar og raunlaun m.v. við vísitölu neysluverðs
með og án húsnæðis.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Breyting frá fyrra ári (%)
Mynd 1
Nafnlaun
Raunlaun m.v. VNV
Raunlaun m.v. VNV án húsnæðis
-4
-2
0
2
4
6
8
10
12
20222021202020192018