Peningamál - 23.11.2022, Blaðsíða 62

PENINGAMÁL 2022 / 4 62
Rammagrein 4
Spár Seðlabankans um efnahagsþróun ársins 2021
Eins og fyrri ár birtir Seðlabankinn í nóvemberhefti Peninga­
mála samantekt á því hvernig bankanum tókst til við að spá
um framvindu efnahagsmála á nýliðnu ári. Með því er reynt
að draga fram helstu orsakir frávika í spám bankans svo að
hægt sé að læra af þeim og nýta til að bæta spágerðina og
líkön bankans.
Þau tvö ár sem liðu frá því að COVID-19-farsóttin
barst hingað til lands og þar til að Hagstofa Íslands birti
fyrstu áætlun um hagvöxt ársins 2021 voru umrótssöm.
Ný heimsmynd blasti við þegar tilkynnt var að hættuleg og
bráðsmitandi farsótt hefði brotist út og eldri spár viku fyrir
sviðsmyndum þar sem áætlanir um gang faraldursins voru
í fyrirrúmi. Í fyrstu lituðust spár bankans einkum af fréttum
af nýjum afbrigðum veirunnar og því hvernig smitfjöldi og
umfang sóttvarnaráðstafana þróuðust hér á landi og í við-
skiptalöndum. Þegar leið á faraldurinn tóku spár að litast
fremur af fregnum af framleiðsluhnökrum, vandræðum við
vöruflutninga og sviptingum á alþjóðamörkuðum sem ágerð-
ust eftir því sem efnahagsbatanum vatt fram.
Spá bankans um hagvöxt á árinu 2021 sem gerð var
strax í kjölfar þess að farsóttin skall á var í ágætu samræmi við
nýjustu áætlun Hagstofunnar (sjá umfjöllun í rammagrein 3
í Peningamálum 2021/4). Þrátt fyrir það raungerðust fæstar
af þeim forsendum sem lágu að baki spánni. Þar ber helst
að nefna spár um hve lengi faraldurinn myndi vara og hver
áhrif hans yrðu á alþjóðlegar aðfangakeðjur. Þá reyndust
forsendur um efnahagsbata í kjölfar farsóttar of svartsýnar.
Samspil þessara þátta leiddi til vanspár á alþjóðlegu hrávöru-
og olíuverði og þar með á innlendri verðbólgu.
Farsóttin varaði lengur en í fyrstu var gert ráð fyrir en áhrif
hennar á efnahagsumsvif dvínuðu er á leið
Þegar COVID-19-farsóttin barst hingað til lands í febrúar
2020 höfðu horfur versnað í helstu útflutningsatvinnugrein-
um þjóðarbúsins frá nóvemberspá bankans árið áður og útlit
var fyrir hóflegan hagvöxt árin 2020 og 2021. Eftir að stjórn-
völd um heim allan gripu til aðgerða í því skyni að hemja
útbreiðslu farsóttarinnar varð þó ljóst að heimsbúskapurinn
yrði fyrir miklum áhrifum og að landsframleiðsla hér sem
og annars staðar myndi dragast verulega saman. Óvissa var
aftur á móti mikil um til hversu mikilla aðgerða þyrfti að grípa
svo að hægt yrði að ráða niðurlögum farsóttarinnar, hve lengi
þær myndu vara og hver áhrif þeirra yrðu á mismunandi
atvinnugreinar. Þá var einnig mikil óvissa um hvenær yrði