Peningamál - 23.11.2022, Blaðsíða 64

PENINGAMÁL 2022 / 4 64
2021 ollu grunnáhrif hærri landsframleiðslu árið 2020 því að
spáð var lítillega minni hagvexti en áður. Þegar leið á haustið
2020 ágerðist farsóttin á ný og ljóst varð að fyrri væntingar
um gang hennar hefðu reynst of bjartsýnar. Í spá Peningamála
í nóvember 2020 var því spáð töluvert hægari bata í ferða-
þjónustu á árinu 2021 og að útflutningur myndi einungis
aukast um tæplega 12% á árinu í stað um og yfir 20% í fyrri
spám (mynd 2). Samhliða dekkri útflutningsspá var spá um
hagvöxt á árinu 2021 því færð enn frekar niður eða í 2,3%.
Í febrúarspá bankans árið 2021 höfðu útflutningshorf-
ur áfram versnað. Þar komu til lakari aflabrögð í botnfiski,
útlit fyrir samdrátt í leyfilegum afla uppsjávartegunda og
aukin svartsýni um markaðsaðstæður fyrir bæði sjávarafurðir
og álafurðir. Þá bættist við mikil fjölgun smita í helstu við-
skiptalöndum sem leiddi til þess að spáð var enn hægari fjölg-
un ferðamanna á árinu. Á móti vógu bjartari horfur um inn-
lenda eftirspurn, sér í lagi um meiri atvinnuvegafjárfestingu,
íbúðafjárfestingu og einkaneyslu, og var spá um hagvöxt því
lítið breytt frá fyrri spá eða 2,5%.
Febrúarspáin um fjölda ferðamanna á árinu var í ágætu
samræmi við það sem síðar reyndist. Horfur um vöruútflutn-
ing reyndust aftur á móti of svartsýnar. Eftirspurn eftir áli
og sjávarafurðum tók við sér þegar leið á árið auk þess sem
sjávarafli var meiri, sér í lagi af loðnu og botnfiski. Í ágústspá
bankans sama ár höfðu því hagvaxtarhorfur batnað til muna
og var þá spáð 4% hagvexti sem er í ágætu samræmi við
endanlegan hagvöxt ársins.
Spár um þróun ráðstöfunartekna voru of svartsýnar og
viku spám um einkaneyslu af leið …
Ástæður þess að hagvaxtarspár urðu of svartsýnar er leið á
árið 2020 og fram á vorið 2021 má að nokkru leyti rekja til
þess hvernig horfur um einkaneyslu þróuðust á tímabilinu.
Í fyrstu var talið að áhrif farsóttarinnar á einkaneyslu yrðu
meiri en raunin var. Spá Peningamála í maí 2020 gerði ráð
fyrir að hún myndi dragast saman um 7% á árinu 2020 en
aukast á ný árið 2021 um 6,4% (mynd 3). Þegar komið var
fram á sumarið 2020 virtist farsóttin í rénun. Slakað var á
sóttvörnum og neysla heimilanna varð fyrir vikið meiri en
búist hafði verið við. Um haustið jókst þunginn í farsóttinni á
ný og virtist þá einnig sem lengur tæki að ná tökum á henni.
Í ágústspá bankans sama ár var því bæði gert ráð fyrir meiri
einkaneyslu á árinu 2020 og minni einkaneyslu á árinu 2021
og var því spá um vöxt hennar lækkuð niður í 3,8%. Í spá
Peningamála í nóvember höfðu horfur um atvinnuleysi og
vöxt ráðstöfunartekna á árinu 2021 dökknað og var því aftur
spáð minni vexti einkaneyslu eða 2,7%.
Svartsýni í nóvemberspá bankans árið 2020 reyndist
aftur á móti fullmikil. Fyrstu teiknin um það komu fram strax
Útflutningsspár Peningamála fyrir árið 20211
1. Spár PM 2020/2-2020/4 og 2021/1-2021/4 fyrir vöxt útflutnings vöru og
þjónustu ársins 2021 ásamt nýjasta mati Hagstofu Íslands. Myndin sýnir einnig spá
PM 2022/1 sem er síðasta spá bankans fyrir fyrstu áætlun Hagstofunnar á
útflutningsvexti ársins 2021.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Breyting frá fyrra ári (%)
Mynd 2
0
5
10
15
20
25
Nýjast 22/1 21/4 21/3 21/2 21/1 20/4 20/3 20/2
Einkaneysluspár Peningamála fyrir árið 20211
1. Spár PM 2020/2-2020/4 og 2021/1-2021/4 fyrir vöxt einkaneyslu ársins 2021
ásamt nýjasta mati Hagstofu Íslands. Myndin sýnir einnig spá PM 2022/1 sem er
síðasta spá bankans fyrir fyrstu áætlun Hagstofunnar á einkaneysluvexti ársins 2021.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Breyting frá fyrra ári (%)
Mynd 3
0
1
2
3
4
5
6
7
8
Nýjast 22/1 21/4 21/3 21/2 21/1 20/4 20/3 20/2