Peningamál - 23.11.2022, Blaðsíða 10

PENINGAMÁL 2022 / 4 10
verða. Horfurnar gætu versnað ef afleiðingar átakanna
magnast enn frekar. Þá gæti orkukreppan í Evrópu einnig
dýpkað með þeim afleiðingum að grípa þurfi til víðtækrar
skömmtunar á orku í álfunni. Verðbólga gæti jafnframt
reynst þrálátari í þróuðum ríkjum heims og fjármálaleg
skilyrði versnað enn frekar. Auk þess ræðst efnahags-
þróun að miklu leyti af þróun heimsfaraldursins, efna-
hagsframvindu í Kína og hvort áfram takist að vinda ofan
af þrálátum framleiðsluhnökrum (sjá nánari umfjöllun um
óvissuþætti í rammagrein 1).
Alþjóðleg verðbólga hefur aukist enn frekar og meira
en búist var við …
Alþjóðleg verðbólga hefur aukist mikið frá miðju síðasta
ári og mun meira en almennt var spáð. Verðbólga í
viðskiptalöndum Íslands mældist 8,4% að meðaltali á
þriðja ársfjórðungi og hefur ekki verið meiri í fjóra ára-
tugi (mynd I-8). Það er 0,5 prósentum meira en búist
var við í ágústspá Seðlabankans og 2,5 prósentum meira
en í maíspánni. Verðbólga jókst enn frekar í október og
mældist 9,3% að meðaltali í viðskiptalöndunum.
Mikil hækkun orkuverðs undanfarin misseri vegur
áfram þungt í alþjóðlegri verðbólguþróun en matvæla-
verð hefur einnig farið hratt hækkandi það sem af er
ári (mynd I-9). Hækkunina má að miklu leyti rekja til
afleiðinga stríðsátakanna í Úkraínu, einkum mikilla verð-
hækkana á jarðgasi í Evrópu. Á móti vegur þó hjöðnun
olíu- og bensínverðs að undanförnu í takt við þróun
heimsmarkaðsverðs. Verð á öðrum mikilvægum útgjalda-
liðum hefur jafnframt haldið áfram að hækka hratt og er
verðbólga á sífellt breiðari grunni. Vöruverð án orku- og
matvælaverðs hafði í október hækkað um 6% að meðal-
tali í viðskiptalöndunum milli ára (mynd I-10). Líkt og
fjallað var um í fyrri heftum Peningamála má rekja stóran
hluta vöruverðshækkana til mikillar eftirspurnar og kröft-
ugs efnahagsbata frá miðju síðasta ári í bland við þráláta
framleiðsluhnökra vegna farsóttarinnar og erfiðleika við
vöruflutninga. Þá hefur verð á þjónustu hækkað mikið á
árinu samhliða slökun sóttvarnaaðgerða enda mikil upp-
söfnuð eftirspurn til staðar.
… og hafa verðbólguhorfur í viðskiptalöndunum
versnað
Þrátt fyrir að olíuverð og annað hrávöruverð hafi lækkað
meira að undanförnu en spáð var í ágúst, flutningskostn-
aður lækkað áfram og framleiðslutruflanir minnkað hafa
alþjóðlegar verðbólguhorfur versnað. Skýrist það að
miklu leyti af meiri hækkun á orkuverði í Evrópu en búist
var við og horfum á hærra verði í vetur. Þá hefur hækkun
matvælaverðs og undirliggjandi verðbólga einnig reynst
þrálátari í viðskiptalöndunum en búist var við í ágúst.
Alþjóðlegt vöru- og þjónustuverð1
Janúar 2019 - október 2022
1. Vöruverð án orku- og matvælaverðs.
Heimild: Refinitiv Datastream.
Bandaríkin
Evrusvæðið
Bretland
Viðskiptalönd Íslands
12 mánaða breyting (%)
Mynd I-10
Vöruverð Þjónustuverð
-2
0
2
4
6
8
10
12
14
20222021202020192022202120202019
Alþjóðlegt orku- og matvælaverð
Janúar 2019 - október 2022
Heimild: Refinitiv Datastream.
Bandaríkin
Evrusvæðið
Bretland
Viðskiptalönd Íslands
12 mánaða breyting (%)
Mynd I-9
2022
-20
-10
0
10
20
30
40
50
60
-8
-4
0
4
8
12
16
20
24
2021202020192022202120202019
12 mánaða breyting (%)
Orkuverð Matvælaverð
Alþjóðleg verðbólga
Janúar 2018 - október 2022
Heimildir: Refinitiv Datastream, Seðlabanki Íslands.
Bandaríkin
Evrusvæðið
Bretland
Viðskiptalönd Íslands
12 mánaða breyting (%)
Mynd I-8
-1
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
2021202020192018 2022