Peningamál - 23.11.2022, Blaðsíða 12

PENINGAMÁL 2022 / 4 12
á ný í takt við hægari vöxt efnahagsumsvifa og hjöðnun
verðbólgu.
Meiri vaxtahækkanir í Bandaríkjunum og aukin óvissa
hefur valdið mikilli hækkun á gengi Bandaríkjadals
Seðlabanki Bandaríkjanna hefur hækkað vexti meira og
hraðar en seðlabankar flestra annarra þróaðra ríkja á þessu
ári. Endurspeglar það að hluta meiri og hraðari aukningu
undirliggjandi verðbólgu í Bandaríkjunum. Einnig var
efna hagsbatinn í kjölfar farsóttarinnar kraftmeiri vestan-
hafs, m.a. í ljósi umfangsmikilla örvunaraðgerða stjórn-
valda, og spenna á vinnumarkaði hefur verið meiri. Staða
orkumála í Bandaríkjunum er jafnframt hagfelldari en t.d.
í Evrópu þótt orkuverð hafi líka hækkað mikið vestan-
hafs. Meiri hækkun vaxta og sterkari staða efnahagsmála
í Bandaríkjunum en í mörgum öðrum þróuðum ríkjum
endurspeglast í þróun Bandaríkjadals sem hefur styrkst
mikið gagnvart gjaldmiðlum margra annarra ríkja (mynd
I-14). Aukin alþjóðleg óvissa og ásókn í öruggari eignir
vegna lakari horfa í heimsbúskapnum hefur ýtt enn frekar
undir þessa þróun. Hefur gengi Bandaríkjadals gagnvart
meðaltali annarra gjaldmiðla ekki verið hærra í meira en
tvo áratugi.
Fjármálaleg skilyrði hafa versnað og óvissa aukist
Alþjóðlegt eignaverð hefur gefið mikið eftir á þessu ári
og sveiflur þess aukist (mynd I-15). Álag á áhættumeiri
fjáreignir hefur einnig hækkað, sérstaklega í Evrópu, og
fjármögnunarkostnaður aukist. Skýrist það líklega eink-
um af lakari efnahagshorfum, aukinni óvissu og meiri
vaxtahækkunum helstu seðlabanka en búist var við.
Fjármálaleg skilyrði hafa því versnað víða um heim
og eru nú þrengri í flestum þróuðum ríkjum en að með-
altali sl. áratug. Þau hafa versnað hvað mest á evrusvæð-
inu og eru nú svipuð og þau urðu hvað lökust í kjölfar
heimsfaraldursins. Þá hafa fjármálaleg skilyrði margra
nýmarkaðsríkja einnig versnað með samsvarandi hætti
og er staða margra þeirra brothætt. Vaxtahækkanir í
Bandaríkjunum og mikil styrking Bandaríkjadals það sem
af er ári hafa gert stöðuna enn erfiðari fyrir mörg þeirra,
sérstaklega þau sem eru með miklar skuldbindingar í
Bandaríkjadal og brothættar efnahagslegar undirstöður.
Útflutningsverð og viðskiptakjör
Horfur á meiri verðhækkun sjávarafurða í ár
Verð á íslenskum sjávarafurðum hefur hækkað samfellt
frá öðrum ársfjórðungi í fyrra í takt við batnandi markaðs-
aðstæður eftir því sem áhrif faraldursins minnkuðu (mynd
I-16). Aukin óvissa um framboð sjávarafurða í kjölfar
viðskiptaþvingana Vesturlanda gegn Rússlandi leiddi
Breyting á gengi gjaldmiðla ýmissa OECD-ríkja á árinu
20221
1. Breyting viðskiptaveginnar gengisvísitölu frá áramótum til 18. nóvember.
Heimildir: Refinitiv Datastream, Seðlabanki Íslands.
Breyting frá árslokum 2021 (%)
Mynd I-14
-25
-20
-15
-10
-5
0
5
10
15
TYRJAPUNGSVÍNORBREKÍNÍSLKANNÝSDANEURÁSTSVIBNAMEX
Alþjóðlegt hlutabréfaverð
1. janúar 2019 - 18. nóvember 2022
Heimild: Refinitiv Datastream.
Vísitala, 1. jan. 2018 = 100
Mynd I-15
Evrusvæðið (EURO STOXX)
Bandaríkin (S&P 500)
Heimurinn (MSCI ACWI)
Þróuð ríki (MSCI World)
Nýmarkaðsríki (MSCI EM)
2022202120202019
60
80
100
120
140
160
180
200
Hrávöruverð og viðskiptakjör¹
1. ársfj. 2013 - 3. ársfj. 2022
1. Grunnspá Seðlabankans 3. ársfj. 2022 fyrir viðskiptakjör.
Heimildir: Alþjóðabankinn, Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Vísitala, 2010 = 100
Mynd I-16
Hrávörur (án orku, í USD)
Sjávarafurðir (í erl. gjaldm.)
Ál (í USD)
Viðskiptakjör
60
80
100
120
140
160
180
2022202120202019201820172016201520142013