Peningamál - 23.11.2022, Blaðsíða 8

PENINGAMÁL 2022 / 4 8
til kynna að efnahagsumsvif hafi nánast staðnað eða
þau dregist saman að undanförnu (mynd I-2). Smásala
hefur einnig minnkað og iðnaðarframleiðsla gefið eftir,
aðallega í Bretlandi (mynd I-3). Þá hafa væntingar
almennings til efnahagshorfa í helstu iðnríkjum haldist
í lægstu lægðum og svartsýni forsvarsmanna fyrirtækja
hefur aukist. Er nú talið að lítillegur samdráttur verði að
meðaltali í viðskiptalöndum Íslands á fjórða ársfjórðungi
í stað lítils háttar hagvaxtar í ágústspánni.
Framfærslukostnaður hefur hækkað um allan heim …
Bakslag í efnahagsbata undanfarið og lakari horfur má
að stórum hluta rekja til áhrifa aukinnar verðbólgu um
allan heim. Hefur hún ekki mælst meiri í um fjóra ára-
tugi í fjölda þróaðra ríkja. Til viðbótar hafa fjármálaleg
skilyrði versnað í takt við vaxtahækkanir seðlabanka víða
um heim. Framfærslukostnaður heimila hefur því aukist
mikið á skömmum tíma og kaupmáttur ráðstöfunartekna
rýrnað sem dregur úr innlendri eftirspurn (mynd I-4).
Hærri fjármagnskostnaður, aukin óvissa og hátt aðfanga-
verð hafa einnig neikvæð áhrif á fjárfestingaráform
fyrirtækja. Þessi kostnaðarkreppa skýrist að miklu leyti
af afleiðingum stríðsátakanna í Úkraínu sem leitt hefur
til mikillar hækkunar orku- og matvælaverðs og skapað
aukna óvissu um efnahagsframvinduna.
… og orkukreppan í Evrópu dýpkað …
Efnahagshorfur í Evrópu hafa einkum litast af vaxandi
áhyggjum af orkuframboði í álfunni eftir innrásina í
Úkraínu enda hefur innflutningur á jarðgasi frá Rússlandi
vegið þungt í orkunotkun Evrópubúa. Innflutningur þess
hefur minnkað hratt í sumar samhliða aukinni spennu
vegna stríðsátakanna og hertra refsiaðgerða Vesturlanda
gagnvart Rússlandi. Nemur hann nú einungis um fimmt-
ungi af meðaltali ársins 2021 eftir að Rússar lokuðu fyrir
flæði gegnum Nord Stream 1-gasleiðsluna undir lok
ágúst sl. Verð á jarðgasi í Evrópu hækkaði skarpt í kjöl-
farið og áhyggjur af orkuframboði í vetur jukust mikið.
Þrátt fyrir að verð hafi lækkað á ný í takt við óvenjuhlýtt
veðurfar að undanförnu, aukinn innflutning á jarðgasi frá
öðrum ríkjum, hagstæðari birgðastöðu en búist var við
og aukinn orkusparnað ríkir mikil óvissa um orkuframboð
í Evrópu í vetur og á næstu árum (sjá nánar umfjöllun í
rammagrein 1).
… en gott atvinnuástand, mikill uppsafnaður sparnað-
ur og mótvægisaðgerðir stjórnvalda vega á móti
Þrátt fyrir hægari efnahagsumsvif og versnandi horfur
hefur eftirspurn eftir vinnuafli verið mikil. Atvinnuleysi
í helstu iðnríkjum er í eða nálægt margra áratuga lág-
marki, fjöldi lausra starfa er í boði og nafnlaun hafa farið
Iðnframleiðsla og smásala1
Janúar 2019 - október 2022
1. Árstíðarleiðréttar magnvísitölur (2020 = 100).
Heimild: Refinitiv Datastream.
Bandaríkin Bretland
Iðnframleiðsla
Mynd I-3
Evrusvæðið
70
80
90
100
110
120
202120202019
70
80
90
100
110
120
202120202019
Smásala
2022 2022
Raunlaun á 2. ársfj. 20221
1. Laun og launatengd gjöld á vinnustund raunvirt með vísitölu neysluverðs. Árstíðar-
leiðréttar tölur.
Heimildir: OECD, Vinnumálastofnun Bandaríkjanna.
Breyting frá fyrra ári (%)
Mynd I-4
-7
-6
-5
-4
-3
-2
-1
0
1
D
an
m
ör
k
H
ol
la
nd
Sp
án
n
Br
et
la
nd
Ev
ru
sv
æ
ði
Fr
ak
kl
an
d
Sv
íþ
jó
ð
Ít
al
ía
Ba
nd
ar
ík
in
Þý
sk
al
an
d
Fi
nn
la
nd
N
or
eg
ur