Peningamál - 23.11.2022, Blaðsíða 55

PENINGAMÁL 2022 / 4 55
Bems o.fl. (2021) sem benda til þess að verðbólguáhrif við-
skiptakjaraskells séu minni og skammlífari þegar verðbólga er
lítil fyrir og verðbólguvæntingar hafa traustari kjölfestu. Að
hluta til rekja þeir ástæðuna til þess að gengi gjaldmiðilsins
lækkar minna en ella þegar kjölfestan er traust en einnig
til þess að áhrif gengislækkunarinnar á verðbólgu verða að
sama skapi minni. Það er í takt við fjölda rannsókna sem sýna
að áhrif gengisbreytinga á verðbólgu (e. exchange rate pass-
through) eru minni eftir því sem kjölfesta verðbólguvæntinga
er traustari (sjá t.d. Gagnon og Ihrig, 2004). Það er einnig í
samræmi við niðurstöður Edwards og Cabezas (2022) um að
áhrif gengisbreytinga á verðbólgu hér á landi hafi minnkað
töluvert eftir því sem trúverðugleiki peningastefnunnar jókst
í kjölfar þess að endurbætur voru gerðar á ramma peninga-
stefnunnar fyrir liðlega áratug.
Til að gefa hugmynd um hve miklu máli það skiptir að
verðbólguvæntingar hafi trausta kjölfestu ber mynd 6 saman
áhrif 1% varanlegrar hækkunar innflutningsverðs á innlenda
verðbólgu eftir því hvort langtímaverðbólguvæntingar bregð-
ast við eða ekki. Notast er við verðbólgujöfnu QMM-líkans
Seðlabankans og þessi 1% hækkun innflutningsverðlags
framkölluð með hækkun olíuverðs og alþjóðlegrar verðbólgu
(sjá einnig umfjöllun í kafla I í Peningamálum 2018/2). Sýnd
eru tvö dæmi. Í því fyrra er gert ráð fyrir að kjölfesta lang-
tímaverðbólguvæntinga haldi en í því síðara gefur hún eftir
og þær hækka í takt við nýliðna verðbólgu. Eins og sjá má
eru áhrifin töluvert minni og fjara mun hraðar út ef kjöl festa
væntinga heldur. Gefi kjölfestan eftir leiðir þessi 1% hækkun
innflutningsverðlags til varanlegrar 0,4% hækkunar vísitölu
neysluverðs en haldi hún eru langtímaáhrifin um helmingi
minni.
Samantekt
Kjölfesta verðbólguvæntinga virðist hafa veikst undanfarið ár
í takt við hratt vaxandi verðbólgu og viðvarandi frávik verð-
bólgu frá verðbólgumarkmiði Seðlabankans. Veikari kjölfesta
væntinga eykur hættu á að mikil verðbólga festist í sessi og
erfiðara verður að ná henni niður á ný eftir því sem kjölfestan
verður veikari. Það undirstrikar mikilvægi snarpra viðbragða
peningastefnunnar undanfarið til að tryggja aftur kjölfestu
þeirra í markmiði.
Heimildir
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn (2016). Global disinflation in an era
of constrained monetary policy. International Monetary
Fund, World Economic Outlook, kafli 3, október 2016.
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn (2022). Wage dynamics post
COVID-19 and wage-price spiral risks. International
Áhrif 1% hækkunar innflutningsverðlags á verðbólgu1
1. Myndin sýnir stílfærð áhrif 1% varanlegrar hækkunar innflutningsverðlags á árlega
verðbólgu og uppsöfnuð áhrif á verðlag. Sýnd eru tvö dæmi. Í því fyrra haldast verð-
bólguvæntingar óbreyttar í verðbólgumarkmiði Seðlabankans en í því síðara hefur
hækkunin áhrif á langtímaverðbólguvæntingar.
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Prósentur
Mynd 6
Verðbólguvæntingar óbreyttar
Verðbólguvæntingar breytast
Uppsöfnuð áhrif
Uppsöfnuð áhrif
0,00
0,05
0,10
0,15
0,20
0,25
0,30
0,35
0,40
0,45
109876543210
Fjöldi ára