Peningamál - 23.11.2022, Blaðsíða 15

PENINGAMÁL 2022 / 4 15
gasi fari hækkandi í vetur og að það muni haldast hátt á
næstu árum (mynd I-19).
Annað hrávöruverð lækkaði á ný í sumar
Verð á annarri hrávöru en orkugjöfum hækkaði einnig
mikið í kjölfar þess að stríðsátökin hófust, enda Rússland
og Úkraína mikilvægir framleiðendur á margs konar hrá-
vöru s.s. málmum, landbúnaðarafurðum og áburði (sjá
nánar í rammagrein 2 í Peningamálum 2022/2). Verð -
hækkunin gekk hins vegar til baka í sumar í takt við
vax andi áhyggjur af lakari horfum í heimsbúskapnum
(myndir I-16 og I-20). Lækkaði verð á málmum mest og
er það nú um fjórðungi lægra en fyrir innrásina í Úkraínu.
Verð á landbúnaðarafurðum lækkaði einnig í sumar
vegna væntinga um meiri uppskeru en áður var búist
við. Til viðbótar jókst útflutningur á korni og öðrum
landbúnaðarafurðum frá Úkraínu eftir að samkomulag
náðist við Rússa um heimild til flutninga um Svartahaf
á ný. Þá hafa framboðshnökrar haldið áfram að hjaðna
að undanförnu og flutningskostnaður lækkað eftir mikla
hækkun í fyrra (mynd I-21). Framboðshnökrar eru þó
enn meiri og flutningskostnaður og hrávöruverð utan
orkugjafa hærra en fyrir heimsfaraldurinn, einkum verð
á áburði. Útlit er fyrir að meðalverð á annarri hrávöru en
orkugjöfum hækki um 10,4% milli ára í ár en í ágústspá
bankans var gert ráð fyrir 12,1% hækkun. Nú er einnig
talið að það muni lækka meira á næsta ári eða um ríflega
8% í stað tæplega 7% í ágústspánni.
Útlit fyrir meiri bata viðskiptakjara í ár en horfur á
meiri rýrnun á næsta ári
Viðskiptakjör vöru og þjónustu bötnuðu um 7,5% milli
ára á fyrri helmingi ársins líkt og spáð var í ágúst (mynd
I-16). Batinn skýrist að miklu leyti af áframhaldandi
hækkun á verði ál- og sjávarafurða. Einnig hækkaði verð
á öðrum vöruútflutningi töluvert milli ára, einkum kísil-
afurðir og eldisfiskur. Útflutningsverðlag hækkaði um
24% milli ára á fyrri árshelmingi. Á móti vó hins vegar
ríflega 15% hækkun innflutningsverðlags.
Horfur á hagstæðara verði sjávarafurða gera það
að verkum að nú er gert ráð fyrir meiri viðskiptakjarabata
á seinni helmingi ársins en búist var við í ágúst. Talið er að
viðskiptakjör batni um 2,3% í ár í stað 1,9% eins og spáð
var í ágúst (mynd I-22). Kemur sá bati í kjölfar 3,6% bata
í fyrra. Horfur fyrir næsta ár hafa hins vegar versnað. Nú
er gert ráð fyrir að viðskiptakjör versni um 4,1% á árinu
sem er tvöfalt meiri rýrnun en spáð var í ágúst. Þar vegur
þungt að horfur eru á meiri lækkun á útflutningsverði
ál- og sjávarafurða eins og fjallað var um fyrr í kaflanum.
Einnig er útlit fyrir meiri hækkun innflutningsverðlags
vegna verri alþjóðlegra verðbólguhorfa.
Alþjóðlegt hrávöruverð1
Janúar 2020 - október 2022
1. Landbúnaðarafurðir skiptast í matvæli (62%), drykkjarvörur (13%) og hráefni
(25%).
Heimild: Alþjóðabankinn.
Hrávara án orkugjafa
Landbúnaðarafurðir
Málmar
Áburður
Vísitala, janúar 2020 = 100
Mynd I-20
50
100
150
200
250
300
350
400
20222020 2021
Vísbendingar um framboðshnökra1
Janúar 2018 - nóvember 2022
1. Mælikvarðinn á álag framleiðslukeðja (GSCPI) tekur saman áhrif 27 mismunandi
mælikvarða á flutningskostnaði og afhendingartíma þar sem búið er að hreinsa út
eftirspurnaráhrif. Verðvísitala gámaflutninga er Freightos Global Container Index.
Gögn til og með 18. nóvember 2022.
Heimild: Refinitiv Datastream.
Álag á framleiðslukeðjur (v. ás)
Verð á gámaflutningum (h. ás)
Staðalfrávik frá meðaltali
Mynd I-21
-1
0
1
2
3
4
5
6
7
0
100
200
300
400
500
600
700
800
20222021202020192018
Vísitala, 2020 = 100
Viðskiptakjör vöru og þjónustu 2015-2025¹
1. Grunnspá Seðlabankans 2022-2025. Brotalína sýnir spá PM 2022/3.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Breyting frá fyrra ári (%)
Mynd I-22
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
20252024202320222021202020192018201720162015